AV1, görüntü kalitesini düşürmeden büyük bilgi tasarrufu sağlaması beklenen ve daha yüksek kare suratları, 8K çözünürlük, HDR standartları ve ses eserleri için teknoloji dünyasına ilerlemenin anahtarı olabilecek, gelişmiş bir sıkıştırma sistemine sahip telifsiz bir görüntü standardı olarak piyasaya çıktı.
Birçok çağdaş aygıt artık daha verimli sıkıştırma ve daha kaliteli görüntü sağlayan donanım hızlandırmalı medya kod çözme takviyesi içeriyor. Uzun lafın kısası, kalitedeki bir sonraki sıçrama evresi AV1 olarak bilinen HEVC’nin halefi tarafından gerçekleşecek.
AV1 (AOMedia Görüntü 1), en kolay tabirle görüntü içeriğinin sıkıştırılması ve bunların tekrar çözülmesi için kullanılan bir kodlayıcı (kodek). “Kodek (Codec)” terimi, “kodlayıcı (coder)” ve “kod çözücü (decoder) sözlerinden türetilirken, sanayi genelinde bilgileri kodlamak yahut kodunu çözmek için kullanılan bir yazılım yahut donanım modülü olarak biliniyor.
Günümüzde görüntü içeriği için standart kodlayıcı HEVC (High Efficiency Görüntü Coding-Yüksek Verimli Görüntü Kodlaması) yahut H.265 olarak kabul görüyor. Bundan evvel AVC (Advanced Görüntü Coding-Gelişmiş Görüntü Kodlama) yahut başka ismiyle H.264 vardı. AVC’den HEVC’ye geçiş, daha gelişmiş kodek bileşeni kullanıldığında belge boyutunda kabaca iki kat azalma sağladı.
HEVC donanım hızlandırmasına bağlı, bu nedenle bu görüntüler HEVC’nin geçerli standart haline gelmeden evvel piyasaya sürülen eski aygıtlarda ekseriyetle desteklenmiyor. Tıpkı durum HEVC’ye nazaran verimlilikte yaklaşık %30’luk bir düzgünleşme vaat eden AV1 için de geçerli olacak.
AV1 açık kaynaklı bir standart, yani telifsiz ve kullanmak için lisans gerektirmiyor. Bu da görüntü platformlarının, aygıt üreticilerinin ve münasebetiyle kullanıcıların daha evvel HEVC üzere kodeklerle ilişkilendirilen yüksek lisans ödemelerinden kurtulabileceği manasına gelmekte.
Ek bir bilgi olarak, bu standart Apple, Microsoft, Google, Amazon, NVIDIA ve Tencent üzere devlerden oluşan Açık Medya İttifakı (Alliance for Open Media) tarafından geliştirildi. Ayrıyeten yeni standart, Prime Görüntü, Apple TV+, Disney Plus ve Netflix üzere platformlarda şu anda 4K HDR görüntü için kullanılan HEVC (H.265) formatının yerini alacak.
AV1 kodek bileşeni, şu anda kullanıldığı alan fark etmeksizin HEVC’den yüzde 30’a kadar daha verimli sıkıştırma performansı gösteriyor. Lakin biraz evvel bahsettiğimiz büyük ittifak, vakitle daha büyük performans çıkarları elde etmek için çabalamaya devam edecek.
Evrak boyutları ve verimlilik kelam konusu olduğunda her şey kulağa güzel geliyor lakin değerli bir nokta var. Birinci etapta görüntüleri AV1’de kodlamak çok daha uzun sürüyor. Cep telefonunuzda bir görüntü çektiğinizi ve akabinde paylaşabilmeniz için AV1 belgesinin oluşturulması için uzun müddetler beklediğinizi hayal edin. Bu AV1’in yaygın bir biçimde benimsenmeden evvel çözülmesi gereken değerli bir sorun.
Donanım AV1 kodlamasını desteklemiyorsa, bu yüzden yazılım tabanlı tahlillere güvenmek gerek. Yazılımla birlikte H.265 için beş dakika süren birebir 15 saniyelik klip, AV1 kelam konusu olduğunda en az 10 dakika sürüyor.
| 4K 15 saniyelik klibin kodlanması | Yazılım yahut donanım | Mühlet |
|---|---|---|
|
H.264
|
Yazılım
|
1 dakika
|
|
H.264
|
Donanım
|
20 saniye
|
|
H.265
|
Yazılım
|
5 dakika
|
|
H.265
|
Donanım
|
20 saniye
|
|
AV1
|
Yazılım
|
10 dakika
|
AV1 Özellikleri
AV1 kod çözücüleri, her bir donanım kesiminin özelliklerine bağlı olarak farklı profil ayarlarında ve seviyelerinde mevcut. Teorik olarak çok fazla alan var ve AV1’in en üst hudutları şimdi tanımlanmadı.
Şu an için kodek, 800 Mbps’ye kadar bit suratları dahil olmak üzere 8K çözünürlükte 120 FPS’ye kadar dayanak sunuyor. Renk için bit derinliği 8, 10 ve 12-bit çeşitlerinde ve 4:4:4 tam piksel seviyesine kadar renk örneklemesi ile tanımlanıyor.
AV1 Görüntülerini Şu An İzleyebilir Miyim?
Google, YouTube tarafında AV1 dayanağı sağladı ve 8K görüntüleri TV’de görüntülemek için AV1 dayanağına gereksinim duyuluyor. Netflix ayrıyeten birkaç alanda AV1 içeriği yayınlamaya başladı. Yayın akışı yapan şirket, Android müşterileri için maliyetleri düşük tutmanın bir yolu olarak birinci olarak AV1 tercih etti. Android aygıtlarda Netflix ‘Veri Tasarrufu’ özelliği, mümkün olduğunda daha az bilgi yüklü AV1 akışlarının kullanımına öncelik veriyor. Şirket ayrıyeten AV1 kullanımını ileriye dönük olarak idare konseyi genelinde kullanmayı taahhüt etti.
Vimeo, belli bir kanalın yayın akışları için AV1’i benimsemeye başlamıştı. Facebook, tarayıcı takviyesi ortaya çıktıkça AV1’in piyasaya sürüleceğine kelam verdi. Twitch ise 2022 yahut 2023 yılında dayanak vermeyi planlıyor. Kozmik dayanağın gelmesi ise 2024-2025 yıllarını bulabilir.
AV1 Takviyesi
Bir AV1 içeriğini izlemek için hem donanım hem de yazılım takviyesi gerekmekte. Bu da çoğunlukla hangi aygıta sahip olduğunuza ve hangi işletim sistemini kullandığınıza bağlı. Şu anda macOS ve iOS’ta AV1 dayanağı bulunmadığını not düşelim, lakin gelecek elbette bu durum değişecek. Android (10 ve üstü), Chrome (70 ve üstü) ve Linux, makul Windows uygulamaları için Windows 10 aygıtlar (güncellendikten sonra) AV1 akışlarının kodunu çözebiliyor.
AV1’i desteklemek isteyen rastgele bir aygıtın çip seviyesinde yerleşik bir AV1 kod çözücüye sahip olması lazım. Kodek bileşenine uyumluluk, birden fazla aygıt için bir üretici yazılımı güncellemesi ile sağlanamıyor. Yani şu anda piyasada bulunan aygıtların çok büyük bir çoğunluğu buna hazır değil.
Aygıtlar açısından Google, Nisan 2021’den sonra üretilen ve Android 10 kullanan tüm Android TV modellerinin, TV’nin lokal çözünürlüğünde saniyede 60 kareye kadar AV1’i desteklemesini mecburî kıldı. Roku Ultra ve NVIDIA’nın RTX 30 serisi GPU’ları üzere başka aygıtlar da AV1 görüntüsünün kodunu çözebiliyor. Ayrıyeten AMD’nin RDNA 2 mimarili RX 6000 serisi ekran kartları AV1 dayanağıyla birlikte gelmişti. Yakın vakitte Intel tarafından piyasaya sürülen Arc Alchemist GPU’lar da yeniden AV1 dayanağı sunuyor.
LG’nin 2020’deki 8K TV’leri α9 (Gen 3) işlemcide yerleşik bir kod çözücü ile AV1 uyumluluğu getiriyor. Birebir vakitte Samsung’un belli 8K televizyonlarında AV1 takviyesi mevcut. Bu bağlamda AV1 kodlu 8K içeriğini YouTube uygulamasından izlemek aslında mümkün.
Birtakım akıllı telefonlar, Exynos 2100 sistemlerini kullanan Samsung Galaxy S21 serisinin sürümleri de dahil olmak üzere AV1 görüntüleri zati destekliyor. Şimdiye kadar Apple, M1 serisi de (Apple Silicon) dahil olmak üzere kendi donanımına AV1 takviyesini dahil etmedi.
Geçiş Süreci
AVC’den HEVC’ye geçiş, yıllar süren yavaş, kademeli bir süreçti. Her iki format da kıymetli olan yerlerde hala dayanak görüyor ve AV1’e geçişle muhtemelen birebir senaryolar yaşanacak.
Pek çok kişinin TV’sinde yahut akıllı telefonunda AV1 kod çözücü olmaması, şu anda çok az 8K içeriğin bulunmasının bir öbür nedeni. Vakitle AV1 kodek dayanağına sahip donanımlar artacak, beşerler elindeki teknolojik aygıtları yenilemeye devam edecek ve çeşitli platformlarla birlikte AV1 kullanımı daha fazla yaygınlaşacak.
AV1 Takviyeli Donanımlar
- Samsung Galaxy S21 Serisi (Exynos 2100)
- Dimensity 1000
- Roku Ultra
- LG 8K TV
- Samsung 8K TV
- NVIDIA GeForce RTX 30 Serisi ekran kartları
- AMD Radeon RX 6000 serisi ekran kartları
- Intel Arc Alchemist ekran kartları
AV1 Takviyeli Yayın Servisleri
- Netflix
- YouTube
- Vimeo
- Twitch (2022/23)
- IQIYI
AV1 Dayanaklı Tarayıcılar
- Chrome 70+
- Opera 57+
- Brave
- Vivaldi
- Firefox 67+
- Microsoft Edge (AV1 Görüntü Uzantısı eklentisini gerekli)
AV1 Takviyeli İşletim Sistemleri ve Platformlar
- Windows 10 (eklenti gerekli)
- Windows 11
- Linux
- Android 10 ve üzeri
- Chrome OS
