İngiltereliler, bilhassa kış aylarında sis, yağmur ve buluta ziyadesiyle alışkındır. Lakin 1952 yılının Aralık ayının başlarında kentin üzerine çöken sis, alışık oldukları tipten bir durum değildi. Çünkü bu sis, ölümcül sonuçlara sahne oldu. “Büyük duman” olarak bilinen sis yalnızca beş gün sonra kalktığında, 4.000 kişiyi öldürmüş ve 150.000 kişiyi teneffüs yolu enfeksiyonlarıyla hastanelere göndermişti. Uzun vadede, binlerce hayvanla birlikte öldürücü sisten en az 12.000 kişinin öldüğü iddia ediliyor.
Bu garip ve ürkütücü olay, bilim insanları için bile şaşırtan bir halde sırlarla doluydu. Lakin yakın geçmişte Proceedings of the National Academies of Sciences‘da yayınlanan bir araştırma, sisin nasıl bu kadar ölümcül hale geldiği ve neden bu kadar tehlikeli derecede asidik olduğuna dair cevaplanmamış sorulara yanıt vermeyi başardı.
Çin, ABD ve Birleşik Krallık‘tan memleketler arası bir bilim insanı grubu, laboratuvarda Londra sisini taklit etti ve onu, ağır kirliliğe sahip iki Çin kenti olan Pekin ve Xi’an’ın atmosferik şartlarının kayıtlarıyla karşılaştırdı.
Sülfatlar, Londra sisinin kıymetli bir bileşeniydi. Bu, sise kesinlikle kalın, kokulu ve toksik özelliklerini verdi. Londra sisinin bacalardan, sanayiden ve güç santrallerinden düşük kaliteli yumuşak kömürün yakılmasıyla salınan kükürt dioksitten kaynaklandığı her vakit hakikat bir halde varsayılmıştır. Fakat bu kükürt dioksitin neden sülfürik aside dönüştüğü bilinmiyordu.
Texas A&M Üniversitesi’nden baş yazar Renyi Zhang yaptığı açıklamada, “Sonuçlarımız, bu sürecin kömür yakmanın bir öteki yan eseri olan nitrojen dioksit tarafından kolaylaştırıldığını ve başlangıçta doğal sis üzerinde meydana geldiğini gösterdi” diyor ve devam ediyor: “Sülfat dioksitin sülfata dönüştürülmesindeki bir öbür değerli konu, daha sonra bu süreci engelleyen asidik partiküller üretmesidir. Doğal sis, onlarca mikrometre boyutunda daha büyük partiküller içeriyordu ve oluşan asit gereğince seyreltildi. Bu sislerin buharlaşması daha sonra kenti kaplayan daha küçük asidik pus parçacıkları bıraktı.”
Benzer bir kimya şu anda birçoğu Çin’de bulunan ve süratle endüstrileşen Asya kentlerinin havasında yaşanıyor. Bununla birlikte, sisin yapısındaki birkaç farklılık, sisin sülfürik asit oluşturmasını engelliyor. Çin’in ağır gübre kullanımından ve karayolu trafiğinden kaynaklanan yüksek amonyak düzeyleri, parçacıkları etkisiz hale getiriyor. Bu onu daha az asidik yapıyor. Fakat yeniden de büsbütün tatsız bir kükürt dioksit ve nitrojen dioksit kokteyli ortaya çıkıyor.
