“Nokia” sözünü duyduğunuzda bunu cep telefonlarıyla ilişkilendirmeniz epey doğal ama bu devasa şirketin temelinde fırtınalı bir kıssa yatıyor. Nokia, günümüzden 150 yıl evvelki mütevazı başlangıcından bu yana birçok kesimde yer almakla bir arada çalkantılı devirlerde ayakta kalmasıyla da teknoloji tarihinde kıymetli bir iz bıraktı.
Nokia’nın varlığı birçok insanın bildiğinden farklı olarak mazilere uzansa da şirketin ikonik taşınabilir aygıtlarla tanınması son on yıllık bir periyodu kapsıyor. Yavuz tasarım ve teknoloji niteliğiyle anılan bu eserler, tuğla gibisi kolay bir konseptten alışılmışın dışında, hatta gülünç form faktörleriyle geniş bir yelpazedeydi. Kelam konusu bahsettiğimiz atılımlarla Finlandiyalı dev, telekomünikasyon ve cep telefonları tarihinin şekillenmesinin başrolündeyken vaktin gerisinde kaldı ve kendisini dize getiren birçok seçimin ortasında tabir yerindeyse boğuldu.
Nokia bugün hala varlığını sürdürse de yıllar içinde o kadar değişti ki tüketici eserlerinin olduğu pek çok pazardan çekildi. Bünyesindeki mühendislik takımının bir kısmı ise Finlandiya’da kendi şirketlerini kurdular, tam da Nokia genel merkezinin karşısına. Birtakım mühendisler ise iddia edeceğiniz üzere Apple ve Qualcomm üzere büyük kuruluşların kanatları altına girdiler. Nokia günümüzde ise fikri mülkiyet haklarını diğerlerine lisanslıyor ve 4G ile 5G ağlar için telekom ekipmanları geliştiriyor.
Bu makalemizde, Nokia’nın 1800’lü yıllardaki başlangıcından taşınabilir sanayinin temsilcisi haline geldiği periyodu detaylı bir halde ele alacağız. Dilerseniz başlayalım.
Nokia, birinci başta bu isimle olmasa da 1865 yılında Fin maden mühendisi Fredrik Idestam tarafından kuruldu ve Finlandiya’nın güneybatısında yer alan Tampere kentinde kağıt fabrikası olarak bir dala girdi. Fredrik Idestam’ın kelam konusu operasyonu Nokianvirta Nehri’nın yakınında bulunan Nokia kasabasına genişletmesi pek uzun sürmedi. Böylelikle “Nokia” ismi 1871 yılında bu pozisyondan esinlenerek doğdu ve resmileşti.
İlerleyen yıllarda sahneye iki farklı oyuncu dahil oldu. 1898 yılında Eduard Polón, kauçuk ayakkabılardan otomobil lastiklerine kadar her şeyi üreten Finnish Rubber Works şirketini kurdu. 1912 yılında ise Arvid Wickström, elektrik kabloları, telefonlar ve telgraflar üretmesiyle tanınan Finnish Cable Works’ü kurdu. Daha sonra 1967 yılında her iki firma; kağıt ve kauçuk eserleri, elektrik kabloları, jeneratörler, askeri irtibat ve nükleer santral ekipmanları, bilgisayarlar, TV’ler ve daha pek çok eser sunan Nokia Corporation kuruluşunun çatısı altında birleştiler. Finlandiya’da artık ismi herkesçe bilinen kıymetli bir marka vardı.
1979’da ise Nokia, TV üreticisi Salora ile ortak bir teşebbüs olan Mobira Oy isimli bir yan kuruluş aracılığıyla telekomünikasyon ve taşınabilir telefon kesimine büyük bir adım attı. İki yıl sonra dünyanın birinci otomatik hücresel ağ olmasının yanı sıra milletlerarası sirkülasyona müsaade veren birinci sistem olduğu için de dikkate kıymet bir muvaffakiyet sayılan Nordic Mobile Telephone (NMT) sistemi devreye alındı. İstediğiniz yerden istediğiniz numarayı kolaylıkla aramanıza imkan tanıyan bu hizmet, analog sinyaller kullanan birinci jenerasyon kablosuz hücresel teknolojinin, yani 1G’nin de yerini oluşturdu. Özetle, altyapı açısından taşınabilir telefonların önü artık açılmıştı.
Nokia’nın 1982 yılında piyasaya sürdüğü birinci telefon otomobillerde kullanılmaya yönelikti. Son derece hantal bir tasarımı olan Mobira Senator, 22 kilogramlık yüküyle yarı-taşınabilir radyo istasyonuna benziyordu. Şirketin gerçek manada taşınabilir birinci telefonu Mobira Talkman 320F de 1984’te tanıtıldı. 4.7 kilogram yükünde olan bu aygıt; büyük bir monokrom ekrana, telefon rehberinde 184 kişiyi saklayabilen hafızaya, 10 saat bekleme ve 60 dakika konuşma mühleti sunan bir bataryaya sahipti. Senator’dan daha gelişmiş bir eser olsa da son tüketici için kullanımı pek pratik değildi.
Nokia’nın birinci el tipi telefonu olan Mobira Cityman 900 ise 1987 yılında çıktı. Cityman yalnızca 760 gram ağırlığındaydı ve az evvel bahsettiğimiz NMT şebekesinde olağanüstü çalışıyordu. Bir telefonun olması gereken form artık anlaşılmıştı.
Tüketici elektroniğinin yanında telefonların büyüttüğü telekomünikasyon bölümü için de çeşitli maksatları olan Nokia, bugün yaptığı işin temelini atmaya 80’lerde başlamış, ağ ekipmanları işine girmeye karar vermişti. Fakat bu projede gereken çipleri üretecek kaynak olmadığından Intel işlemciler baz alınarak tasarlanan Nokia DX200 sistemi 1982 yılında piyasaya sürüldü.
Nokia DX200, kısaca bilhassa telekom operatörleri ve irtibat hizmeti sağlayıcıları için ağların idaresi, denetimi ve bilgi iletiminde kullanılan yüksek kapasiteli ve emniyetli bir platformdu. Bilhassa Nordic Mobile Telephone (NMT) ağı için tam da biçilmiş kaftan olan DX200, rakiplerine kıyasla pazara geç giren bir eser olmasına karşın sunduğu özelliklerin yanında çok uygun fiyatıyla büyük bir muvaffakiyet elde etmişti. Hatta dalda standart haline gelerek 2013 yılına kadar dünya genelindeki bir çok telekom operatörü tarafından kullanıldığını da belirtelim.
NMT’nin çabucak akabinde bölge genelinde düzenlemeleri ve operasyonel süreçleri koordine etmek gayesiyle devlet telekom şirketlerinin bir ortaya geldiği standartlar organı olan Avrupa Posta ve Telekomünikasyon Konfederasyonu (CEPT), Groupe Special Mobile protokolünü yani şu an bildiğimiz GSM’i kurdu. Sonradan ismi Küresel System for Mobile Communications olarak değişen GSM standardı, NMT’ten çok daha gelişmişti. Çünkü GSM, NMT’den farklı olarak dijital, geniş kapasiteli, davet idaresi özelliklerini destekleyen ve en kıymetlisi Dünya genelinde kabul görecek halde tasarlandı. Nokia ise beklenmeyecek bir formda geçmişteki Ar-Ge çalışmaları sayesinde GSM yeniliğinin merkezindeydi. Zira GSM’in dayandığı iki altyapı olan Frekans Bölmeli Çoklu Erişim (FDMA) ve Vakit Bölmeli Çoklu Erişim (TDMA) sistemlerine yönelik araştırmalarıyla Nokia’nın yadsınamaz bir bilgi birikimi vardı.
Mali manada gücü bulunduğu coğrafyayı aşan Nokia, öteki pazarlarda da hakimiyet kurmak için her fırsatı değerlendiriyordu. 1983 yılında ABD’nin en büyük tüketici elektroniği perakendecisi olan Tandy ile anlaşan şirket, 7000 mağaza aracılığıyla Mobira telefon satmaya başladı. Mobira markasının memleketler arası rekabete açılmasın çabucak akabinde Asya’nın düşük maliyetli üretim imkanı Nokia’nın ilgisini çekmiş, Güney Kore’de bir üretim tesisi kurmuştu.
Büyümenin devamında Nokia, tüketici elektroniği alanında çalışmalar yürüten birçok üreticiyi satın alarak farklı eserler satmak istese de başarılı olamadı.
Dünyaya açılan Nokia’nın şimdiye kadarki idare formu kimi gereksinimlere artık yanıt veremediğinden esaslı bir yenilenme kuraldı.
Nokia’nın 1983’teki CEO’su Kari Kairamo, şirketin ülke iktisadında çok büyük bir hissesi olduğundan Finlandiya İstihdam ve İktisat Bakanlığı tarafından da desteklenmelerini istedi. Ar-Ge sürecine devlet fonlarını kullanarak katkı sağlamak maksadıyla bakanlığı ikna eden Kairamo, Finlandiya Teknoloji ve İnovasyon Finansman Ajansı’nın kurulmasına da ön ayak oldu. Bu sayede şirket, mali açıdan süratli büyüdü ve getirisiyle bir arada riski de olan devasa projeler için maddi kaynak edindi.
Gelir ve sarfiyat istikrarını düzenlemek için birinci adımı atan Kari Kairamo, 1986’da gerçekleştirmek istediği yeniliklerin önündeki öteki bir pürüzü de ortadan kaldırdı: Hissedar denetimi. O periyotta büyük Fin şirketlerinin çoğunlukla lokal bankalara ilişkin olması yaygın bir durumdu. Nokia’nın en büyük iki hissedarı da KOP Bank ve Union Bank of Finland’dı. Kairamo, bölümün dinamiklerine hakim üst seviye yöneticilerden oluşan yeni bir iç şura oluşturulmasını önerdi. Bu yeni heyet, karar verme konusunda tüm sorumluluğu alacak ve yetki açısından hissedarlardan daha üstte bir pozisyonda olacaktı.
Hissedarlar idare yapısındaki değişikliği mecburen kabul ettiler zira CEO’nun önerisi reddedilseydi kamuoyunda büyük bir reaksiyon oluşabilirdi. Böylelikle, bankaların Nokia’nın iç işlerine karışması değerli ölçüde azalmıştı ki bu aslında âlâ bir durumdu. Çünkü kelam sahibi olan hissedarların ne telekom bölümünde ne de memleketler arası işlerde hiçbir tecrübesi yoktu. Kari Kairamo’nun işi bilene devretme stratejisi sayesinde Nokia, ileride bu gelişmenin meyvelerini toplayacaktı.
Nokia, bağlantı alanında yapbozun tüm modüllerine, yani baz istasyonları, telefonlar ve ağ ekipmanlarına sahip olduğundan rakiplerinden çok daha avantajlı bir durumdaydı. Kelam konusu avantajın zamanlaması çok da düzgündü, bilhassa ABD ve İngiltere telekom pazarına yönelik özel teşebbüslerin önünü yeni yeni açmaya başlamıştı. Fakat Nokia’nın bünyesindeki bir küme yönetici, şirketin gelecekteki bu fırsatlardan yararlanmak için pek organize olmadığını düşünüyordu. Nokia içerisinde pek çok alanda çalışmalar yürütüldüğünden takımlar ortasında kaos hakimdi ve bu düzenlenmeliydi.
Bahsettiğimiz yöneticilerden biri olan Sari Baldauf, Nokia’nın iki farklı iş ünitesine ayrılmasını önerdi. Bunlar; taşınabilir telefonlara odaklanacak Nokia Mobile Phones (NMP) ile ağ ekipmanları ve öteki eserlerle ilgilenmesi hedeflenen Nokia Cellular Systems (Nokia Hücresel Sistemler) üniteleriydi. Bilhassa taşınabilir kısmın gelecek yıllarda ağ teknolojilerinden daha ön plana çıkacağına inanan Sari Baldauf’un bu fikri, idareden onay aldı.
Gelişmelere bakacak olursak, Nokia’nın geleceği çok olumlu görünüyordu ancak buzdağın görünmeyen bir yüzü de vardı. Az evvel de bahsettiğimiz üzere mali büyüme yanılsamasına tutulan Nokia, çok sayıda şirketi bünyesine katarak genişlemek istemişti. Bu şirketler yüzünden borç batağının altında ezilen Finli devin CEO’su Kari Kairamo, 1988 yılında beklenmedik bir biçimde intihar etti. Bu olayla birlikte sarsılan idare, bir dizi tartışmanın sonunda Kairamo’nun sağ kolu olan Simo Vuorilehto’yu yeni CEO atadı.
Simo Vuorilehto, borçlardan dolayı işçi sayısını 1990’lara kadar 22 bin bireye indirerek Nokia’daki istihdamın yarısını işten çıkardı. Tam bu ortamda Sovyetler Birliği’nin çöküşü ve Avrupa’daki fevkalâde ekonomik sakinliğin tesiriyle CEO Vuorilehto, Nokia’nın data ve tüketici elektroniği kısımlarını Ericsson’a satmak istedi fakat Ericsson, borca batık bu şirketin riskini üstlenmeye yürek edemedi. Ortada kalan Nokia, en sonunda ayakta kalabilmek hedefiyle en âlâ bildiği işe odaklandı: ağ ve altyapı donanımları.
Geçmiş yıllarda satın alınan şirketleri az evvel bahsettiğimiz iş üniteleri altında toplayan Nokia, bunlardan makus olanları 1991’de elden çıkardı ve bir ölçü para biriktirdi. Simo Vuorilehto kıymetli bir katma paha olan şirketin dağılmaması için edindiği son kaynağı İngiltere merkezli telefon üreticisi Technophone’u 34 milyon sterline satın alarak kullandı. Technophone, kullanıcıların ceplerine sığabilecek kadar küçük bir telefon tasarlayabilen birinci üreticiydi ve Nokia’dan sonra Avrupa’da ikinci büyük telefon satıcısıydı.
Bu satın alma sonucunda Nokia, global pazar hissesinde Motorola’dan sonra dünyanın en büyük ikinci telefon üreticisi oldu.
Nokia’nın genelinde hakim olan düşük moral ve meçhullüğü düzeltme maksadıyla 1992’de görevlendirilen yeni CEO Jorma Ollila, birinci başta satış ve pazarlama müdürü olarak Anssi Vanjoki’yi işe aldı. Vanjoki fark etti ki Motorola’nın bilakis telefonlar; Mobira, Nokia, Technophone üzere çeşitli markalar ismi altında satılıyordu. Kullanıcıların aklında büyük bir karışıklığa sebebiyet veren bu durum, marka imajı oluşturmanın da önünde engeldi. Ayrıyeten eserlerin pazarlanmasında kullanılacak akılda kalıcı bir sloganın dahi olmaması üzerine Vanjoki, şirketin satılan tüm telefon modellerini Nokia markası altında birleştirdi ve hepimizin bildiği “Connecting People” sloganını tanıttı.
Kısa vadede ayakta kalabilmek için toparlanma sürecine giren Nokia’nın bahtına, lokal telekom operatörlerinin yer aldığı Finlandiya merkezli bir konsorsiyum olan Radiolinja’ya dünyanın birinci GSM şebekesini geliştirme lisansı verildi ve Nokia elbette bu projenin ortağı seçildi. 1992’nin devamında GSM altyapısının yanı sıra dünyanın birinci GSM cep telefonu olan Nokia 1011 (Mobira Cityman 2000) modeli piyasaya sürüldü. Bu eser, Nokia’nın geleceğini şekillendirecek kadar değerli tecrübeler edinmesini sağlamıştı.
Aynı yıl Nokia Mobile Phones (NMP) ünitesinin başındaki isim Pekka Ala-Pietilä, “2000’e kadar gelişmiş ülkelerde nüfusun yaklaşık yüzde 25’i cep telefonu kullanacak” kestiriminde bulunmuş, bu kestirim o vakitler bölümdeki birden fazla bireye de gülünç gelmişti. Günümüze baktığımızda bu oran neredeyse yüzde 90’ı bile geçmiş durumda.
GSM, kullanılmaya hazır hale geldiği vakit Avrupa ve dünyanın dört bir yanındaki hükümetler lisans satmaya başlamıştı lakin pazarda Nokia haricinde anahtar teslim GSM hizmeti sunabilen öbür bir şirket yoktu. Telefon ile telekom eserlerini birbirleriyle uyumlu biçimde geliştiren Nokia’nın karşısındaki Ericsson ve Motorola üzere çok daha büyük firmalar, GSM tabanlı dijital eserleri gereksiz bir heyecan olarak görüyordu.
O periyotta Motorola, dünyanın en büyük cep telefonu üreticisi olarak kendini kanıtlamıştı ve cep telefonun en çok satıldığı ABD pazarında güçlü bir varlığı kelam konusuydu. Çok sayıda yetenekli mühendise konut sahipliği yapan şirketin, bu avantajıyla telefonlarını neredeyse büsbütün kendi bünyesinde üretebilecek kadar gelişmiş bir işleyişi vardı. Motorola, öne çıkan bu yanını eserlerinde yansıtabiliyordu. Çünkü her yeni modelde daha hafif, daha kompakt telefonlar tasarlıyorlardı. Bunun en âlâ örneği 1989’ta tanıtılan 3.500 dolarlık MicroTAC’tı fakat GSM’le bir arada dijital bağlantıya geçiş yapmaya hazırlanan dünya için analog bir eser olarak geride kalmışlığın göstergesiydi.
İsveç merkezli Ericsson ise tıpkı Nokia üzere ağ ekipmanı pazarındaki kıymetli oyunculardan biriydi ve telefonlarla da ilgileniyordu. Motorola’nın tersine dijital bağlantının potansiyelini kabul etmişti. Lakin iki dev şirketin ortak bir yanı vardı; Motorola da Ericsson da cep telefonlarını fazla potansiyeli olmayan küçük bir iş kolu olarak nitelendiriyordu. Onlar için bağlantı alanını değiştirecek en değerli bileşen elbet baz istasyonu vs. üzere altyapı donanımlarıydı.
Nokia, rakipleri taşınabilir pazara soğuk bakarken tüketici odaklı global bir eser şirketi olma hayalini hayata geçirmek için sağlam bir yol haritası oluşturdu. Birinci olarak 1991’de Nokia Mobile Phones (NMP) yöneticisi Ala-Pietilä, eşzamanlı mühendislik prensibine yönelme kararı aldı. Yani üzerinde çalışılan bir projenin tasarım, üretim, test, kalite denetim ve pazarlama üzere her etabı birebir anda yürütülecekti. Bu sayede farklı alanlardaki takımlar daima birlikte beyin fırtınasına dahil olacağından randımanın artması hedefleniyordu.
Nokia’nın ufukta görünen mutlak muvaffakiyetini şekillendirecek olan Frank McGovern isminden bahsetmemek olmaz. Technophone satın alımından sonra Nokia’ya katılan McGovern, teknoloji alanında üretim uzmanlığına sahip, memleketler arası firmalarda çalışma tecrübesi olan seçkin çalışanlardan biriydi. Geçmişte Hitachi’nin Avrupa’daki operasyonlarını yönetmesiyle üretim çizgisini geliştirme konusunda edindiği kritik marifetler Nokia için can suyu olacaktı.
Yapılan planlara sıkı bir halde ayak uyduran Nokia, 1991’den 1994’e kadar yılda 500 bin telefon üretebilirken iyileştirmelerin tesiriyle 5 milyon telefon üretmeye başladı. Ayrıyeten uzun vakittir ziyanda olan şirket 3.6 milyar fin markkası, yani 1.4 milyar dolar kâr etti. Kelam konusu kârın yüzde 64’ünün Nokia Mobile Phones (NMP) ile Nokia Cellular Systems (Nokia Hücresel Sistemler) ünitelerinden gelmesi de gelecekte bu iki alana olan yatırımların artmasını sağladı. 1994’te Nokia, New York borsasına açıldı ve mali manada berbat durumdayken milletlerarası pazara yapılan bu tezli giriş yabancı yatırımcıların dikkatini çekti.
Aynı yıl Nokia idare heyeti, telekomünikasyon ve telefonlarla ilgili olmayan operasyonları devretmeye başladı. Ana odakla ilgisi olmayan işlerden arındırılan Nokia’nın işgücünün üçte ikisi boşalınca bunların yerine Finlandiya’nın teknik üniversitelerinden mezun istekli mühendisler istihdam edildi. Yeni CEO Jorma Ollila’nın büsbütün yenilediği çalışma ortamı düşük fiyatlara karşın mühendislere cazip geliyordu zira artık şirket içinde çekişmelerin olmadığı ve teknik maharet edinimine imkan tanıyan bir nizam hakimdi.
Jorma Ollila, Nokia’nın milletlerarası arenaya çıkışında yanılgı yapma üzere bir lüksü olmadığının farkındaydı fakat istikrarlı bir biçimde büyümek için yeni yaklaşımlar benimseyip risk alınması gerektiğini düşünüyordu. Bu gayeyle yeni pazarları avucunun içine almak isteyen Nokia, Ar-Ge konusundaki uzmanlığını kullanarak her ülkenin lokal gereksinimlerine ahenk sağladı ve hizmetlerini güvenilirlik imajı içerisinde sundu.
Bu stratejinin birinci başarısı Nokia’nın Tayland merkezli bir telekomünikasyon şirketi olan Advanced Info Service’e uçtan uca irtibat sistemi satmasıydı. Ericsson’un birebir kulvarda Tayland pazarının en büyüğü olmasına karşın bu yenilgiyi alması,, Finli devin kesimde artık belirli bir seviyeyi aştığını gösteriyordu. Öte yandan 1994 yılında İngiltere’nin Cellnet şirketiyle de benzeri bir satın alım için mukavele yapan Nokia, birebir işi çok daha düşük bir fiyata yapmayı teklif eden Motorola’yı da geride bırakmıştı.
Nokia, ABD ve Avrupa’daki tedarikçileriyle güçlü bir ilgi kurmakla bir arada Çin ve Meksika’da birkaç yeni fabrika kurdu. Şirketin büyümeyle orantılı olarak artan talebi karşılayabilmek için açtığı üretim tesisleri, bilhassa cep telefonlarına yönelik çalıştı. Nokia Mobile Phones’un (NMP) yöneticisi Ala-Pietilä, bu noktada eserleri daha cazip hale getirmek için mühendislerle birlikte büyük bir emek sarf etti. Nokia telefonların rakiplerine nazaran daha özgün ve kaliteli olması, ulaşılmak istenen en kıymetli ülküydü.
Daha evvelki başlıklarda kendisinden kısaca bahsettiğimiz dünyanın birinci GSM dayanaklı cep telefonu olan Nokia 1011 şirketin eforunun değerli meyvelerinden biriydi. Üst kısmında kısa, uzatılabilir bir anteni olan aygıt, 45 mm kalınlığında ve 495 gram ağırlığındaydı ki bu kıymetler o vakit için ince ve hafif kabul ediliyordu. Küçük bir monokrom LCD ekrana sahipti ve yalnızca 99 kişiyi belleğinde tutabiliyordu. 1011’in 900 mAh kapasiteli bataryası toplamda 90 dakika konuşma müddetini karşılayabilmekle birlikte 15 saat boyunca telefonu açık tutabiliyordu. Eser piyasaya sürüldüğünde bir tane satın alanların bugünün 3.060 dolarına muadil bir ödeme yaptığını da belirtelim.
1994’te Nokia 1011’in ağabeyi 2110 karşımıza çıktı. Evvelki modelin sırf yarısı tartısında olan 2110, 28 mm kalınlığıyla neredeyse bir paket gofret boyutlarındaydı. Kaydırmalı bir menüsü olan yeni telefon; pil ve sinyal düzeyini, okunmamış SMS bildirileri için bir bildirim sembolünü, son arananları, tüm davetleri 10 numaralık bir listeyle gösterebiliyordu. Piliyle en fazla 150 dakika konuşma yapabildiğiniz 2110, 40 saate kadar çalışma mühleti sunsa da devrine nazaran kıymetli olduğundan tenkit almıştı lakin yeniden de çok sattı. Ayrıyeten, hepimizin katiyetle bir defa duyduğu “Nokia Tune” zil sesinin de birinci defa bu telefonda yer aldığını söylemeden geçmeyelim.
Tedarik Sorunu
1995 yılına geldiğimizde iş gücünü ve kârını büyük oranda Nokia, tekrar kendisini geliştirecek bir krizle karşı karşıya kaldı. Şirket, tedarik zincirinin denetimini kaybettiğinden yılda 300 bin telefon satış maksadını aslında ziyadesiyle aşan talebi karşılayamaz hale geldi. Nokia’nın üretim kısmına bakan yöneticiler, o vakitler satış datalarını gerçek vakitli olarak göremedikleri için, hangi bölgenin daha çok esere gereksinimi olduğu net bilinmeden, kestirime dayalı dağıtım yapıyorlardı.
Nokia bu sorunu çözmek gayesiyle dünya çapındaki tüm lojistik faaliyetlerin net bir görünümünü sağlayan ve üretim, envanter idaresi, satış üzere süreçler hakkında anlaşılır datalar sunan ERP sisteminin geliştiricisi SAP ile iştirak kurdu. Bu yeni sistem altı ay içinde faaliyete geçti ve Nokia’nın yaşadığı sorunu büsbütün ortadan kaldırdı. Rakipleri eski yöntemlerle operasyonlarını yönetirken Nokia, böylelikle denetimi tekrardan eline almakla bir arada; ERP sayesinde tedarik zincirinin her etabında randımanı artırdı. Bu gelişme, ayrıyeten şirketin en kıymetli stratejik avantajlardan biri haline geldi.
İlk Akıllı Telefon
Nokia markalı birinci akıllı telefon olarak da bilinen 9000 Communicator 1996’da raflarda yerini aldı. 90’ların sonuna gerçek popülerleşen “cep bilgisayarı” akımının Nokia tarafındaki karşılığı olan 9000 Communicator, 4 yılı aşkın Ar-Ge sürecinin yapıtıydı. Piyasada birinci değildi, çünkü bu konsept Apple Newton ve devamında IBM Simon ile denenmişti lakin ikisinin de yüksek fiyatları yüzünden kullanıcılarda pek karşılık bulamadığını söyleyebiliriz.
O vakitler daha yeni yaygınlaşan akıllı telefon kavramı, bilgisayarların sunabildiği birkaç özelliğin telefonlara getirilmesiyle hayatımıza girmişti. Günümüzün katlanabilir aygıtlarına benzeyen kelam konusu kapaklı eserler, AT&T PhoneWriter, Ericsson GS 88 üzere klavyesi olan ancak bağlantı konusunda telefonun eksikliğini hissettirmeyecek üsluptaydı.
Nokia Communicator 9000, 24 MHz suratında çalışan bir Intel işlemciye, 4 MB RAM ve 4 MB depolama üzere periyodu için üst seviye bileşenlerle donatılmıştı. Elinizdeyken olağan telefonlardan farksız olan aygıtın kapağı açıldığında 640 x 200 piksel çözünürlüğünde 4.5 inç monokrom ekran ve minyatür QWERTY klavye kullanıcıları karşılıyordu. Aygıt; e-posta, notlar, takvim, hesap makinesi, dünya saati, terminal, Telnet üzere uygulamalara ve ilkel bir web tarayıcısına konut sahipliği yapan PEN/GEOS 3.0 işletim sistemini çalıştırıyordu.
Donanımından sonra Nokia Communicator 9000’in öne çıkan asıl noktası, bilgisayar ve telefon ortasındaki geçişin çok yumuşak olmasıydı. İstediğinizde telefonu istediğinizde bilgisayarı kullanabilmekle birlikte iki ünite de birbirine bağlıydı. Yani örneğin, telefon modunda yazdığınız bir SMS’i bilgisayar modunda devam ettirmek mümkündü. Tıpkı günümüzün katlanabilir telefonları üzere.
Cep bilgisayarı ve telefon melezi eserlerin talebi 1998 yılına yanlışsız artmaya başladığında Nokia, 9000’in gelişmiş versiyonları olan 9110 ve 9110i’yi tanıttı. Bunlar 33 MHz suratında çalışan bir AMD Elan SC450 işlemci kullanıyordu ve birinci aygıta nazaran pek çok taraftan iyileştirilmişlerdi.
Şirketin Communicator konseptindeki eserlere kaynak aktarmasının iki sebebi vardı. Birincisi hem iş hem de son kullanıcıya yönelik ikisi bir ortada aygıtların gelecekte daha tanınan olacağı fikriydi. Öte yandan geçmişte bu alanda başarısız olan Apple ve IBM üzere devlerin yeni aygıtlarla ortaya çıkma ihtimaline karşı da Nokia hazır olmak istiyordu.
Windows’a Karşı El Ele
Nokia idaresi, Microsoft’un Windows’u taşınabilir aygıtlara getirmek için üreticiler ve operatörlerle paydaşlık kurmaya çalıştığını duymuştu. Microsoft, bu stratejiyi kullanarak PC pazarının çoğunluğunu ele geçirmeyi başarmış olsa da telefon tarafında işler farklı yürüyordu. Ayrıyeten Nokia dahil öteki birkaç şirket de Windows’a adanmış bir donanım tedarikçisi pozisyonuna düşmek istemiyordu.
Yerel pazarlara basitçe uyarlanabilen klasik telefonlara kıyasla Nokia Communicator aygıtlar; grafik arayüzlü, çeşitli uygulamaları destekleyen ve uygulama geliştirme ortamına muhtaçlık duyan bir işletim sistemi üzerinde çalışmak zorundaydı. 9000 ve 9110 tecrübelerinden sonra Nokia, PEN/GEOS’tan çok daha kullanışlı ve taşınabilir aygıtlara uygun yeni bir işletim sistemi arayışına girdi. İngiltere merkezli Psion isimli bir şirket tarafından geliştirilen EPOC, tam da Nokia’nın istediği bir yazılım olmakla birlikte ilerleyen yıllarda çok daha büyük bir atılımın temelini oluşturacak savlı bir projeydi. Çünkü ismi, ingilizcedeki bir çağın başlangıcı manasına gelen “epoch” sözünün harflerinden oluşması da durumu doğrular nitelikteydi.
Microsoft’un taşınabilir bir Windows versiyonuyla telefon dalını tıpkı PC’deki üzere ele geçirme ihtimalini fark eden yalnızca Nokia değildi elbette. Ericsson ve Motorola da kelam konusu sıkıntıdan kaygı duyuyordu. En sonunda kendilerine karşı tehdit gördükleri Windows’la baş edebilmek için üç büyük rakip bir ortaya geldi ve Symbian isminde ortak bir teşebbüs kurdular. Maksatları telefon alanındaki her oyuncuya eşit bir formda fırsat sağlayacak taşınabilir işletim sistemi geliştirmekti.
10 sene öncesine kadar hala hayatımızda olan Symbian işletim sisteminin altında yatan fikir aslında epey kolay: Akıllı telefonlardaki yazılımın neler yapabileceğine ve dizaynının nasıl olacağına dair herkesin vizyonuna uyacak halde, özelleştirilmesi kolay bir ortam sunmak. Her şirket Symbian’ı kullanmak için birebir lisans fiyatını ödeyecek, böylelikle tek bir kuruluş işletim sistemi üzerinde tam denetime sahip olamayacaktı. Ayrıyeten herkes kendine özel arayüzler tasarlamakta hürdü, yani tıpkı yazılım ortamında firmalar bu halde birbirlerinden ayrışacaktı. Örneğin Nokia’nın, kendi arayüzü Series’di. İştirakinin başka avantajı da elbet uygulama geliştiricilere yönelik. Farklı markaların telefonlarına yönelik projeler artık tek bir platform için hazırlanıp düşük maliyetle kullanıcılara sunulabilecekti. Bu sayede Symbian’ın uygulama yelpazesi de genişlemiş olacaktı.
Symbian’lı birinci telefonun piyasaya çıkması pek uzun sürmedi. Nokia, az evvel bahsettiğimiz EPOC’un üzerine inşa ettiği Symbian’nı çalıştıran üçüncü Communicator modelini 2001 yılında tanıttı. Communicator 9210 olarak da bilinen telefonun ön tarafında standart monokrom bir ekran ve kapağının altında 640 x 200 piksel çözünürlüğe sahip renkli ekran bulunuyordu. Tuğla gibisi dizaynını hala sürdüren aygıt, 52 MHz suratında çalışan 32 bit Arm9 tabanlı işlemci ve 16 MB bellekten gücünü alıyordu. İşlemci, renkli ekran üzere yeniliklere ek olarak SD kartların öncüsü olan artırılabilir MMC depolama seçeneğine de sahip olan telefondaki yazılım sonradan Symbian Series 80 markasıyla Nokia’nın kendi için özelleştirdiği bir platform haline geldi.
Symbian gelişmesiyle bir arada Nokia, Communicator serisinin üzerinde durmaya devam etti. 2002 yılında 40 MB dahili depolama alanı, görüntü takviyesi ve LED aydınlatmalı bir LCD panel içeren 9210i çıktı. Peşinden 2005’de daha gelişmiş bir Symbian Series 80 arayüzüne, Wi-Fi’ye ve kameraya konut sahipliği yapan 9500 ile bunun kırpılmış uygun fiyatlı versiyonu 9300 raflarda yerini aldı.
Yıldızlar Geçidi
Symbian projesinden dolayı Nokia, Communicator serisini öncelik haline getirmiş olsa da ana akımdan kopmayarak, hepimizin yakından bildiği ikonik cep telefonlarını 1996 ve 2000 yılları ortasında çıkardı. Bunlardan birincisi ön aksamı değiştirilebilen Nokia 5110’du. Tıpkı vakitte herkesin bağımlısı olduğu klasik yılan oyunun yer aldığı birinci aygıttı.
5110’un akabinde Nokia 3210 tanıtıldı. Şu ana kadar çıkan Nokia telefonlardan daha kompakt olan bu eserin şahane bir pil ömrü vardı. Ayrıyeten göze beğenilen gelen parlak renk seçenekleriyle geliyordu. Aygıtı sayısız aksesuar ve klasik zil sesleriyle kolaylıkla özelleştirmek mümkündü. Kullanıcıların telefonlarıyla bağ kurmak için özelleştirme yapabilmeleri kuraldı ve bunun için şirketin tasarım takımı değerli bir değişiklik yaptı: Şu ana kadar telefonun dışında yer alan anteni birinci kere aygıtın içine yerleştirdiler. Böylelikle daha taşınabilir yekpare bir forma dönüşen 3210, bu niteliği sayesinde üçüncü parti üreticilerin aksesuarlar sunacağı yeni bir pazardı. Öte yandan Nokia telefonların sağlamlık imajının 3210’la başladığını da söyleyebiliriz. Çünkü, kaldırım üzere sert yüzeylere düşürülmesine karşın sapasağlam kalabiliyordu. 1993 yılında Nokia’ya dizaynın başındaki isim olarak katılan Frank Nuovo’nun yapıtları ortasındaki 3210, periyodu için çok uygun fiyatlı bir eserdi ve dünya çapında 160 milyondan fazla satmayı başardı.
Endüstriyel tasarım alanında uzmanlaşan Frank Nuovo, 3210 muvaffakiyetinin akabinde 1995 yılında şirketin global tasarım takımının başkanlığına kadar yükseldi. Birinci icraatı dünya genelinde birçok pazarda tasarım merkezleri kurarak yetenekli şahısları işe aldı ve eldeki portföyü genişletme stratejisi izledi. Şu ana kadar çok farklı görünüme sahip modellerin geliştirilmesindeki öncü isim olan Frank Nuovo, ayrıyeten Nokia telefonların muhtaçlık ile zevklere hitap ederek pazarlanmasını sağlamak için tüm modelleri “spor”, “gençlik”, “birinci sınıf”, “lüks”, “iş” üzere anlaşılır sınıflara ayırdı. Kullanıcıların çok sayıda seçenek ortasından seçim yapmasını kolaylaştıracak bu metodu kesimde daha evvel kimse kullanmamıştı.
3210’un kardeşi Nokia 3310 ise telefonların iş dünyasına ilişkin olduğu kanısını kırarak genel tüketici kitlesine yönelik samimi bir tasarım, kolay kullanım ve dayanıklılık aslıyla 126 milyon sattı. Nokia’nın 2000’li yıllara başarılı bir giriş yapmasını sağlayan bu iki eser, cep telefonu sanayisinde yeri yadsınamayacak izler bırakarak şirketin pazar hissesini da artırmıştı. Çünkü Nokia, artık dünyanın en büyük telefon üreticisi olarak rakibi Motorola’yı tahtından etti.
3210 ile 3310 medyada pek görünmeyen eserler olsa da Nokia’nın bir sinema sinemasında görünmüş özel bir telefonu olduğunu biliyor muydunuz? Tuş ekibi sürgülü bir kapakla kullanılan Nokia 8110, dizaynıyla dikkat çekiyor, kasasının avuca oturur eğriliği sebebiyle kullanıcılar tarafından “muz telefon” olarak da anılıyordu. Aygıt iş dünyasına yönelikti, bu yüzden gişe rekorları kıran “The Matrix” sinemasında değiştirilmiş bir versiyonu görünene kadar pek bilinmiyordu. Sinemada gösterilen versiyon, olağan dizaynda olmayan yaylı bir kapağa sahipti. Gelen taleplerden sonra bu fonksiyonun Nokia 7110’a eklendiğini hatırlıyoruz. Ayrıyeten The Matrix tesiriyle Nokia 8110 o kadar tanınan hale geldi ki 2018 yılında aygıtın 4G versiyonu bile çıktı.
Nokia’nın 1999’da piyasaya sürdüğü en tanınan son aygıt ise 8210’du. Küçük cep telefonlarının fazla satış için başlı başına bir kriter sayıldığı bu devirde son derece kompakt ve ergonomik olan 8210, teknik özellik açısından da gelişmiş bir eserdi. Rehberinde 250 kişiyi tutabilmekle birlikte uyumlu bir bilgisayar ya da yazıcıyla irtibat kurmak için kızılötesi özelliği bile vardı. Vakit içerisinde Nokia için standart hale gelen uzun pil ömrü ile sağlam kasa üzere ayrıntılara da sahip olan 8210, küçük bir telefon isteyen kullanıcıların birinci tercihiydi.
Cep telefonu sanayisine hakim olan Nokia, pozisyonunu korumak için yenilikleri ön plana almaya başladı. Şirketteki tasarımcıların ve mühendislerin sıkı sıkıya çalışarak neredeyse her zevke hitap edebilecek eserler çıkardığı 2000-2010 ortasındaki bu devirde birtakım sıra dışı aygıtlarla da karşılaştık.
Nokia Mobile Phones (NMP) ünitesi, yeni aygıtlarını teknik yeniliklerden öte olarak çeşitli hizmetlerle destekleyip rakiplerine karşı ekstra bir bedel yaratmak istiyordu. Bu emelle şirket 2000’in başında gerçekleşen WAP (Kablosuz Erişim Protokolü) forumuna katılmış; telekom operatörleri, bankalar başta olmak üzere AOL ve Amazon üzere yeni yıldızların da kullanışlı uygulamalarını Nokia telefonlara getirmek için paydaşlık kurmaya çalışmıştı. Daha sonradan NMP, bu plana vakit harcamanın manasız olduğunu anladı, zira öteki telefon üreticileri çarçabuk de benzeri teşebbüste bulunabilirlerdi. Haliyle Nokia, bahsettiğimiz ortakları yalnızca kendine bağlı tutamayacağından asıl bildiği işe yönelmeye karar verdi.
Nokia’nın gücü, süratli bir süreç içerisinde farklı gereksinimlere ayak uydurabilecek özgün telefonlar üretebilmesiydi. Sahip olduğu pazar hissesini bu niteliğine borçlu olan şirketin 2000’lerin başında üzerinde çalıştığı proje de kelam konusu gerçeği yansıtıyordu.
İlk Kameralı Telefon
“Connecting People” başlığında kendisinden bahsettiğimiz üst seviye yönetici Anssi Vanjoki, 500 Nokia mühendisinin telefona dijital kamera entegre etmeye odaklandığı “Calypso” kod isimli bir projeye liderlik etti. Calypso’nun gelecek için kıymetli bir atılım olacağına inanan Vanjoki’nin tersine, NMP ile Nokia genel şurası bu projeyi kaynak israfı olarak gördü ve beğenilen karşılamadı. Çünkü rakipler telefonlara kamera özelliğini kullanımı zahmetli ekstra bir aparatla sunabilirken, Calypso’nun gerçekçi bir amaç olmadığını düşünüyorlardı. Ta ki yalnızca bir sene sonra dahili VGA kameralı Nokia 7650’nin tanıtımıyla idarenin yanıldığı anlaşılmıştı.
Nokia 7650 tanıtımı, şirketin 2001 yılındaki en değerli lansmanıydı. Zira Nokia’nın birinci kameralı telefonu olan bu eser Java ve EPOC uygulamaları destekleyen Symbian S60 işletim sistemini de birinci kere kullanıyordu. Gücünü 104 MHz suratında çalışan Arm9 tabanlı işlemciden alan 7650, değişik bir formda 176 x 208 çözünürlüğündeki 2.1 inç ekranla geliyordu. Bünyesindeki bu ekran, VGA kamerayla çekilen 640 x 480 boyutundaki fotoğrafları görüntülemek için pek ülkü değildi. Ayrıyeten, aygıtın öbür bir kusuru da genişletme seçeneği olmayan 4MB dahili depolama alanıydı. Buna karşın çok sattı ve çabucak benimsendi.
Ergonomi ve kompakt eserlerin muvaffakiyetle yanlışsız orantılı olduğunu bilen Nokia, 7650’de tuş kadrosunu kızaklı hale getirmiş, kullanıcılardan olumlu geri dönüşler almıştı. Bu niteliğini telefonu tanıtmak için kullandılar: tıpkı The Matrix’de olduğu üzere. Kelam konusu pazarlama süreciyle Nokia 7650, Minority Report ve Tomb Raider: The Cradle of Life olmak üzere periyodun en büyük iki sinema sinemasında yer alarak geniş kitlelerce bilinir hale geldi.
Nokia 7650 dünyanın birinci entegre kameralı telefonu değildi. Bu unvan, Japonya merkezli Sharp isimli bir şirketin 2000 yılında piyasaya sürdüğü J-SH04’e aitti. Yalnızca Japonya’da satışa çıkması ve kamerasının düşük çözünürlüğü üzere dezavantajlardan dolayı J-SH04, kısa müddette Avrupa’nın en tanınan telefonu haline gelen Nokia 7650’nın gerisinde kaldı.
Nokia 7650’nin başarısı daha düzgünleştirilmiş bir modelinin çıkmasına da ön ayak oldu. 2002 yılında satışa sunulan Nokia 3650, birkaç küçük fark haricinde ağabeyiyle misal özelliklerdeydi. Depolama alanı genişletilmekle bir arada kızaklı tasarım yerine dairesel bir tuş kadrosuyla geliyordu. Bu, Nokia’nın tasarım konusunda yaptığı en radikal değişiklikti. iPod’un tekerini anımsatan bu tuş dizilimi, ileti yazmaktan fazla menü kullanımı ve uygulamalar ortasında geçiş yapmak için çok kullanışlıydı.
3650’nin yazılı irtibat konusundaki hantallığı üzerine Nokia, tıpkı yıl kullanıcıların bilgisayarlardan aşina olduğu QWERTY klavyeyi tam manasıyla telefonlarına getirdi. Dikey olarak katlanır tuş kadrosuna sahip Nokia 6800, tahminen de şirketin tasarladığı en enteresan telefonlar ortasında mutlaka birinciliğe oynar. Birinci bakışta olağan bir Nokia modeli üzere dursa da tuş kadrosunu üst hakikat kaldırdığınızda yatay moda geçen aygıt, QWERTY klavyeli küçük bir SMS terminaline dönüşüyordu. Standart T9 tuş ekibiyle SMS yazmayı sevmeyen kullanıcıların çabucak benimsediği 6800 serisini Nokia 2005’e kadar yeni modellerle devam ettirdi.
Oyun Bölümüne Göz Kırpan Nokia
2003 yılına geldiğimizde Nokia, oyun tutkunlarına hitap etmek üzere tasarladığı el konsolu ve telefon melezi olan N-Gage’i piyasaya sürdü. O vakitler Nintendo’nun ikonik Game Uzunluk Advance ile hakimiyet sürdüğü bu pazara öbür teknoloji şirketleri de donanım açısından gelişmiş aygıtlarla girmeye çalışıyordu. Öte yandan 2000’lerin başında telefonlar bağlantıdan farklı maksatlarla kullanılmıyordu. Nokia’nın buradaki yaklaşımı ise hem oyun hem de irtibat için başka aygıtlar taşıma muhtaçlığını ortadan kaldırıp çok fonksiyonlu bir eser sunmaktı.
N-Gage özünde rakibi olduğu Game Uzunluk Advance’in 2.9 inç boyutundaki panelinden biraz daha küçük bir ekrana, fakat Game Boy’dan çok daha güçlü donanıma sahip tam teşekküllü bir telefondu. Symbian S60 işletim sisteminin nimetlerinden faydalanan aygıt için Call of Duty, Splinter Cell, Spider-Man 2, Tomb Raider üzere kült üretimlerle birlikte çok oyunculu oyunlar da vardı. Buna karşın N-Gage, oyun tecrübesi konusunda pek uygun iş çıkarmıyordu. Zira aygıtın denetimleri oyun oynamak için uygun değildi. Ayrıyeten oyun kartuşlarının takılacağı kısım bataryanın altındaydı, yani öbür bir oyuna geçmek istediğinizde aygıtı daima kapatmanız gerekiyordu. N-Gage’i telefon olarak kullanmak da pek kolay sayılmazdı, sesli görüşmeleri üstteki yüzeyle aygıtı elde dikey tutarak yapabiliyordunuz.
N-Gage, dünya çapında 30 bin mağazada bulunmasına karşın piyasaya sürüldüğünde pek talep görmedi. Nispeten yüksek fiyatı, oyunların öteki telefonlara da sonradan çıkması, kullanışsız tasarımı üzere ayrıntılardan dolayı N-Gage, Game Uzunluk Advance’in yanına yaklaşamadı bile. Buna karşın Nokia, 2006’ya kadar yeni N-Gage eserler çıkarmaya etti fakat toplamda yalnızca 3 milyon sattı. En sonunda Nokia bu projeyi de rafa kaldırdı.
Alışılmadık Tasarımlar
N-Gage’den sonra Nokia’nın değişik tecrübeler vadeden modeller ürettiğini gördük. Bunlardan tahminen de en beğenilmeyeni 2004’te tanıtılan Nokia 7600’ydü. Kullanırken insanların dikkatini çeken bu eserin klasik cep telefonlarıyla pek alakası yoktu. Damla formundaki dizaynın tuş grubunun iki sıraya bölünmesine yol açtığı belirliydi. Bu durumda aygıtı tek elle kullanmak pek mümkün değildi, iki elle kullanım ise Nokia 6800’deki QWERTY klavye kadar pratik hissettirmiyordu. 123 gramlık tartısına karşın damla formundaki form faktöründen dolayı elde rahatça tutmak da zordu, kullanıcılar telefon görüşmesi yaparken çok rahatsız hissediyorlardı. Buna karşın fiyatı piyasadaki olağan telefonlar kadar olunca Nokia 7600 haliyle fazla satmadı ve en nahoş cep telefonu olarak teknoloji tarihinde yerini aldı.
Damla temalı telefonun akabinde öbür bir eksantrik aygıt ise Nokia 7280’di, öbür ismiyle “lipstick phone”. Birinci bakışta MP3 çalara benzeyen bu telefonun da kullanıcı tecrübesi açısından sicili pek parlak değil. Bünyesindeki donanım periyodu için makus sayılmaz; renkli ekran, VGA kamera, tatminkar pil ömrü üzere ayrıntılar ülküydü. Fakat tasarımı sebebiyle tuş grubu yoktu, aygıtı kullanabilmek için bir nevi sabır testi mahiyetindeki küçük bir tekeri çevirmek gerekiyordu. iPod’un Click Wheel’ıyla benzerlik gösterse de katiyetle onun üzere kullanışlı değildi. Bir telefon numarasını çevirmek yahut iletileşmek kullanıcılar için azaptı, çok vakit alıyordu. Fiyatlandırma konusunda ise 7600’de olduğu üzere yeniden birebir yanlışa düşen Nokia, bu aygıtı da standart telefonlara yakın bir fiyata satmaya çalıştı. Yeniden de satış oranı 7600’den daha güzeldi zira Fortune Magazine mecmuası ve birkaç müsabakadaki heyetler tarafından en uygun eserler ortasında gösterildi.
Nokia’nın mali durumunu pek etkilemeyen bu iki başarısızlık şirketin cep telefonlarındaki hakimiyetini yenilikten fazla niceliğe yönlendirdiğini gösteriyordu. Nokia, öteki bir deyişle pastadan daha da fazla hisse alabilmek için telefon işini süratle büyütmek istedi. Bu ideali gerçekleştirme hedefiyle yeni donanımların fiyatının düşmesini bekleyip dizaynları ilgi cazibeli lakin teknik özellikleri eskimiş çok sayıda telefon çıkarmaya devam ettiler.
2005 yılında Nokia’nın dikkate kıymet bir modeli olan 7710 tanıtıldı. Şirketin birinci dokunmatik telefonuydu. 640 x 320 piksel çözünürlüğe sahip 3.5 inçlik büyük bir ekranı vardı ve Symbian Series 90’ı çalıştıran birinci ve son aygıttı. Devasa boyutundan ötürü rakiplerine nazaran ergonomik değildi, işlemcisi de çok yavaştı. Ayrıyeten ekranı rezistif panel olduğu için kullanımı şu an ki telefonlar keyifli olduğu söylenemez. Zira fizikî olarak ekrana bastırmak gerekiyordu ve çoğunlukla kalemle aygıtı yönetebiliyordunuz.
Aynı yılın devamında Nokia, daha çağdaş ve üst düzey hissettiren N90’ı piyasaya sürdü. Telefon kapaklı olmakla birlikte ekran kısmı döndürülerek görüntü kamera haline getirilebiliyordu. Kamera tarafında Carl Zeiss Tessar lensler kullanıldığından manzara kalitesi epey uygun bir düzeydeydi. Bu sefer ekran da kameranın çektiği imgeleri yansıtabilmek ismine yüksek çözünürlüklüydü. Ayrıyeten medya yüklü bir eser olduğu için birçok ses ve imaj formatını destekliyordu. Öte yandan N90’ın en çok eleştirilen iki istikameti ise standart bir 3.5 mm ses jak girişinin bulunmaması ve görüntü çekebilen telefon için depolama alanın küçük olmasıydı, yalnızca 31 MB.
N90 taşınabilir fotoğrafçılık meraklılarına hitap ederken halefi Nokia N91 ise daha çok medya tüketimine odaklıydı. N91 sağlam, paslanmaz çelik bir kasaya sahipti ve 4 GB ile 8 GB seçenekleriyle küçük kardeşinden çok daha geniş bir kapasite sunuyordu. Şirket bu eseri iPod’a rakip olarak konumlandırdığı için medya oynatma düğmeleri, standart kulaklık girişi, Wi-Fi takviyesi, Nokia Podcasting uygulamasıyla PC’ye bağlanmadan podcast indirme üzere özelliklerle kullanıcı tecrübesini geliştirmeye çalıştı. N91, daha sonradan dijital haklar idaresi (DRM) konusunda Nokia’nın başını çok ağrıttı.
iPod’dan bahsetmişken kendisinden az evvel bahsettiğimiz Nokia 7280’in, yani bilinen ismiyle lipstick phone’un yeni modeli olan 7380 ise 2006’da tanıtıldı. Nokia’nın N serisiyle başladığı üst segment görünüm prensibini sürdüğü 7380; metal, deri ve ipeğin bir ortaya getirilmesinden oluşuyordu. Özellik açısından çok değişmedi, yalnızca fizikî kaydırma tekerleği yerini dokunmatik bir versiyonuna bırakmıştı.
Nokia’nın öbür denemelerine kıyasla daha başarılı sayılan N serisindeki iki aygıtın birleşimi mahiyetindeki N95 2007’de raflarda yerini aldı. Tasarımı şık ve sunduğu özellikler açısından gelişmiş bir eser olan N95, iki istikametli kızak sistemiyle ilgi çekiyordu: Ekranı üst kaydırdığınızda tuş ekibi; aşağı kaydırdığınızda ise medya oynatma butonlarını kullanıyordunuz. Taşınabilirliği nispeten artıran bu özelliğe ek olarak aygıtın temel denetimlerini sağlamak için çabucak altına pozisyonlandırılmış taraf tuşları da vardı. 2.6 inçlik büyük bir ekrana sahip olan telefon 64 MB RAM ve 160 MB depolamayla gelse de bu pahalar revize edilen modelle 128 MB RAM, 8 GB depolamaya yükseltildi. Çift çekirdekli ARM11 tabanlı işlemcisiyle bir arada kamera tarafında da güzel bir tecrübe sundu. İmajlı görüşmeler için ön tarafta 5 megapiksel tatminkar bir kamera, art tarafta ise otomatik odak yetisine sahip Carl Zeiss Tessar lensli VGA kamera bulunuyordu.
N95, çıktığı devirde LG Prada, birinci iPhone üzere pahası vakitle anlaşılan aygıtlarla rekabet etse de kısa vadede Nokia’nın tahtını sarsamadılar. Zira bilgilere nazaran N95; 2007’nin sonuna kadar 7 milyon adet, 2009’da üretimden kaldırılana kadar da 12 milyon adet satmayı başardı. Kullanıcıların gönlünde yeri öteki olan aygıtın 2020 yılında çağdaş bir versiyonunun geleceği konuşulsa da bu proje maalesef hayata geçmedi.
2007’de altın periyodunu yaşayan Nokia, bu yıldan sonra teknoloji dalını kasıp kavuracak değişimin tesirini hissetmeye başlamıştı. Kurumsal manada yeniden çalkantılı bir sürece giren şirket, bir halde tekrardan ayağa kalksa da hiçbir şey eskisi üzere olmadı.
Bu makalemizde Nokia’nın kuruluşunu ve yükselişini siz okurlarımızla birlikte ele aldık. Maceranın devamını Nokia: Efsanevi Telefon Üreticisinin Öyküsü – Kısım 2’de sürdüreceğiz. Mevzuyla ilgili fikirlerinizi ve Nokia telefonlar kullandıysanız tecrübelerinizi yorumlarda paylaşmayı lütfen unutmayın. Esen kalın.
Teknoloji dünyasında yeri yadsınamayan şirket ve eserlerin hikayesini anlattığımız öbür başlıklarımıza da göz atmanızı tavsiye ederiz.
- Flickr’a Ne Oldu?
- BlackBerry Telefonlara Ne Oldu?
- Winamp’a Ne Oldu?
- Flash Player Neden Kapandı?
- iPod: Müzik Dünyasını Değiştiren Gücün Son 21 Yılı
- MSN Messenger’a Ne Oldu? Baştan Sona MSN’in Hikayesi
