Intel 13. Nesil Core i9 13900K İncelemesi

Intel, şimdi yeni piyasaya çıkan AMD Ryzen 7000 serisine bir karşılık olarak ‘Raptor Lake’ işlemcilerini piyasaya sürüyor. Hibrit mimari dizaynını devam ettiren şirket, 13. Jenerasyon Core ailesiyle birlikte çekirdek sayılarını yükseltirken hem tek çekirdek hem de çoklu çekirdek performansında belli oranlarda artışlar vaat ediyor.

Mavi takıma nazaran tek çekirdek performans %15, çok çekirdek performansı ise %41’e varan oranlarda artıyor. Intel ayrıyeten çok iş parçacıklı performansta AMD Ryzen 9 5950X’i ve oyun performansında Ryzen 7 5800X3D’yi geride bıraktığını tez ediyor.

Her devirde olduğu üzere, yeni kuşak çiplerle birlikte yeni yonga setine sahip anakartlar da geliyor. 700 serisi yonga setleri ve Raptor Lake işlemciler, evvelki jenerasyon “Alder Lake” ile birebir LGA1700 soket dizaynında üretildi. Bu nedenle iki jenerasyon hem CPU hem anakart bazında birbiriyle uyumluluk sağlıyor.

• Frekans suratı artışları: Tüm Raptor Lake işlemcilerde modele bağlı olarak yüksek frekans artışları.
• Daha yüksek çekirdek sayıları: Intel Core i5, i7, i9 genelinde daha fazla verimlilik çekirdeği sunuldu. Böylece çok çok iş parçacıklı performansta bir sıçrama yaşanacak.
• Raptor Cove performans çekirdekleri (P-Core): Oyun ve 3D tasarım üzere tek iş parçacıklı, hafif iş parçacıklı yahut seri iş yüklerini yürütmek için tasarlanan, Intel tarafından şimdiye kadar üretilmiş en yüksek performanslı CPU çekirdeği. Bir evvelki jenerasyonda Golden Cove performans çekirdekleri kullanılıyordu. Yeni kuşakta ise daha gelişmiş Raptor Cove çekirdekleri CPU’ya güç sağlayacak.
• Gracemont verimlilik çekirdekleri (E-Core): Art plan misyonları, küçültülmüş tarayıcı sekmeleri, BT hizmetleri ve bulut senkronizasyonu üzere çok iş parçacıklı vazifeleri yerine getirmek üzere tasarlanan Gracemont çekirdekleri. Mimari olarak esaslı değişiklikler yok, fakat geçmiş kuşakta kullanılan çekirdeklere kıyasla önbellek tarafında çeşitli geliştirmeler yapıldı.
• Hibrit performans mimarisi: İki başka çekirdek mikro mimarisi tek bir silikonda vazife yapıyor. Performansı optimize etmek ve verimlilik sağlamak üzere çekirdekler iş yüküne nazaran devreye giriyor.
• Intel Thread Director: İşletim sistemi zamanlayıcısının iş yüklerini akıllı bir halde çekirdeklere dağıtmasına yardımcı olarak iş yüklerini optimize eden düzenek. Thread Director, hem Alder Lake hem Raptor Lake yongalarında yer alan fizikî bir ünite. Bu yeni ünite, Windows üzere standart bir işletim sisteminde hibrit mimarisinin güzel çalışmasını için sisteme bilgi veriyor. Böylece işletim sisteminin anlık senaryoya nazaran hakikat kararlar vermesi sağlanıyor ve hangi çekirdeğin kullanılacağı yanlışsız bir biçimde belirleniyor. Intel, yeni jenerasyonda Thread Director tarafında da birtakım optimizasyonlar yaptı.
• 16 PCIe 5.0 şeridi: Harici grafiklere, depolamaya ve çevresel aygıtlara süratli erişim için 32 GT/s’ye kadar suratlar sunan 16 PCI Express 5.0 şeridi.
• 4 PCIe 4.0 şeridi: Depolama ve etraf üniteleri için 16 GT/s’ye sürat sunan 4 adede kadar PCI sınırı.
• DDR5-5600 desteği: Yüksek suratlar, yüksek bant genişliği ve gelişmiş iş akışı üretkenliği için yüksek frekans suratları. 12. Jenerasyon Alder Lake platformunda mahallî takviye 4800 MHz idi.
• DDR4-3200 desteği: Eski jenerasyon bellekler kullanmak isteyenler için DDR4 takviyesi sürüyor.
• L2 ve L3 önbellek: Artan Intel Smart Cache (L3) ve L2 önbellek boyutları, kullanıcıların daha büyük data kümeleriyle daha süratli çalışmasına imkan tanıyacak. L2 önbellek ölçüsü iki katına çıkarken L3 tarafında da gelişmeler kaydedildi.
• Intel Deep Learning Boost: Derin öğrenme iş yüklerinin performansını artırmak için yapay zeka çıktısını artıran yeni teknoloji.
• Gaussian & Neural Accelerator 3.0 (GNA 3.0): Sinirsel gürültü engelleme üzere yapay zeka takviyeli konuşma ve ses uygulamalarını işlerken birebir vakitte genel sistem performansı için CPU kaynaklarının boşa çıkmasını sağlayan teknoloji.
• Intel Adaptive Boost Technology: Intel ABT, akım, güç ve termal boşluk mevcut olduğunda çekirdeklerin daha yüksek turbo frekans suratlarına çıkmasını müsaade veriyor.
• Intel Thermal Velocity Boost: Intel TVB, işlemci 70°C yahut daha düşük bir sıcaklıktaysa, ayrıyeten ekstra turbo güç alanı mevcutsa işlemcilerin saat suratlarını otomatik halde 100 MHz oranında artıran bir teknoloji. TVB sadece belli modellerde mevcut.
• Overclock yetenekleri ve yeni özellikler: Intel Z790 ve Z690 aakartlarla birlikte performans çekirdekleri, verimlilik çekirdekleri, grafikler ve bellek tarafında gelişmiş overclock özellikleri.
• Intel Extreme Memory Profile 3.0 (XMP 3.0): Arttırılmış esneklik, ek profiller ve genişletilmiş voltaj denetimleri ile bellek sürat aşırtma tecrübesi.
• Intel Dynamic Memory Boost: Platform performansını kullanıma nazaran optimize eden, isteğe bağlı akıllı bellek sürat aşırtma performansı.
• Tek çekirdek performansı: %15 daha güzel tek çekirdek performansı.
• Çoklu çekirdek performansı: Çok çekirdekli iş yüklerinde %41’e varan performans yararı.
• Oyun performansı: Oyunlarda %25’e varan performans artışları.

Alder Lake’de olduğu üzere, Raptor Lake ailesi hem gecikmeye hassas çalışma için büyük performans çekirdekleri (P-Core) hem de art plan uygulamaları için küçük verimlilik çekirdekleri (E-Core) sunuyor. Verimlilik çekirdekleri birebir biçimde Gracemont mimarisine bağlı kalıyor. Lakin performans çekirdekleri Golden Cove dizaynından Raptor Cove’a geçiş yapıyor.

Mavi takım hem P-Core hem de E-Core için zirve frekansları yükseltmiş olsa da, temel saatlerde 200 MHz’lik bir düşüş görüyoruz. Bu yüksek performanslı iş yüklerinde pek sorun yaratacak bir durum değil. Muhtemelen TDP derecelerini muhakkak bir düzeye çekmek için yapıldı. Örneği13900K, evvelkiyle birebir 125W Temel Turbo Gücüne (Base Turbo Power-BTP) sahip. Fakat Azamî Turbo Gücü (Maximum Turbo Power-MTP) 12W artışla 253W’a çıktı.

Intel, temel olarak üç işlemci modeliyle rekabete girişiyor: Core i9-13900K, Core i7-13700K ve Core i5-13600K. Entegre GPU’ları devre dışı bırakılan ve modele bağlı olarak 10-20 dolar daha ucuz olan “KF” varyantlarıyla birlikte model sayısı altıya çıkıyor. Gelin artık yeni kuşak yongaların özelliklerine yakından bakalım.

Intel Core i9-13900K/KF Özellikleri

Intel Core i9 13900K, 8 performans/16 verimlilik çekirdeğiyle bir arada toplam 24 CPU çekirdeği ve 32 iş parçacığı taşıyacak. L3 Smart Önbellek ölçüsü 36 MB’a çıkarken frekans suratlarında kayda paha bir artış var. Amiral gemisi yonga, 5.8 GHz frekans süratiyle birlikte Core i9-12900K’ya kıyasla 600 MHz daha süratli. Ayrıyeten yeni kuşak ile birlikte verimlilik çekirdeklerinin sayısı 8 adet arttı.

KF modeli entegre grafiklerden mahrum, lakin 13900K’da Intel UHD Graphics 770 yer alıyor. Temel TDP 125W ile tıpkı kalırken, PL2 düzeyi 253W’a çıkmış görünüyor. Core i9-13900K, 589 dolarlık fiyatıyla AMD Ryzen 9 7950X’ten 110 dolar daha ucuz lakin 7900X’ten 40 dolar daha kıymetli. Core i9-13900KF ise iGPU’ya sahip olan 13900K’dan 25 dolar daha düşük fiyata sahip.

Intel Core i7-13700K/KF Özellikleri

Sırada 16 çekirdeğe ve 24 iş parçacığına sahip olan Core i7-13700K var. Alder Lake ailesinden Core i7-12700K’da 4 Gracemont çekirdeği bulunuyordu. Intel, ek dört verimlilik çekirdeğiyle birlikte sayısı sekize çıkarttı.

30 MB L3 önbellek taşıyan işlemci, selefine nazaran 300 MHz’lik farkla azamî 5.4 GHz frekans suratlarına erişebiliyor. Verimlilik çekirdekleri ise 4.2 GHz’e varan süratlerde çalışıyor. Entegre grafik ünitesi 13900K’daki üzere UHD Graphics 770 ile tıpkı. Intel, bu çip için MTP’yi evvelki jenerasyona nazaran 63W’lık bir artışla 253W’a yükseltti. Yani TDP kıymetleri hem PL1 hem PL2 açısından 13900K ile birebir düzeye geldi.

Core i7-13700K, 399 dolarlık fiyatla listelenen Ryzen 7 7700X’ten 10 dolar daha kıymetli. Lakin entegre grafiklerden mahrum olan i7-13700KF modeli 384 dolarlık fiyatıyla daha ucuza geliyor.

Intel Core i5-13600K/KF Özellikleri

K/KF serisinin en altında 14 çekirdeğe ve 20 iş parçacığı barından Core i5-13600K var. Bu işlemci de ağabeyi ile emsal formda dört adet fazladan verimlilik çekirdeği kazandı. Azamî frekans suratı 12600K’ya kıyasla 200 MHz artarak 5.1 GHz’e yükseldi. Gracemont çekirdekleri ise 300 MHz’lik farkla 3.9 GHz’e kadar yükseliyor.

Hem Core i3-13600K hem de Core i3-13600KF, evvelki jenerasyona nazaran 30 dolar daha kıymetli. Oyuncuların odağında olacak yeni çipler sırasıyla 319 ve 294 dolarlık liste fiyatıyla piyasaya çıkıyor. Ezeli rakip AMD’nin Ryzen 5 7600X modeli ise 299 dolarlık MSRP’ye sahipti.

Intel, 13. Jenerasyon Intel Core masaüstü işlemcilerin yanı sıra yeni 700 serisi yonga setlerini piyasaya sürüyor. PCIe Gen 3.0 ile birleştirilen sekiz ek PCIe Gen 4.0 çizgisiyle birlikte yonga setinde toplam 28 sınır kullanıma sunuluyor. Bununla birlikte, artırılmış USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) ilişki noktalarıyla anakartlarda daha fazla USB teması kullanılabilecek.

Yeni piyasaya çıkan Raptor Lake yongalar, mevcuttaki 600 serisi anakartlarla uyumlu çalışacak. Ayrıyeten yeni 700 serisi anakartlar da 12. Jenerasyon Raptor Lake işlemcileri destekliyor. Tüm LGA1700 soğutucular uyumluluğunu koruyor, münasebetiyle 13. Jenerasyon işlemciye geçiş yapacaksanız yeni bir soğutucu almanıza gerek yok. Mevcut 600 serisi anakartlar, Raptor Lake takviyesi için bir BIOS güncellemesi gerektirecek. Birçok anakart üreticisi de aslında erkenden BIOS belgelerini sunmaya başlamıştı. Intel, muhtemelen 14. Jenerasyon Meteor Lake ile birlikte soket değişikliği yapmaya hazırlanıyor.

Raptor Lake, ilişki konusunda değerli bir değişimle geliyor. Evvelki jenerasyon Alder Lake yongalar, harici bir ekran kartı için 16 PCIe 5.0 şeridi ve bir M.2 NVMe için CPU’dan gelen dört PCIe 4.0 şeridi için takviye sunuyordu. Birebir şeritler Raptor Lake yongalarda da mevcut, fakat yeni irtibat şeması genişletilmiş fonksiyonellik sağlıyor. İşlemciden gelen 16 PCIe 5.0 şeridi artık 8x/8x formunda bölünecek. Böylelikle anakart üreticileri daha geniş Gen5 SSD takviyesi sunabilecek. CPU’dan gelen PCIe 4.0 teması da faal kalacak. Yani sadece CPU’dan gelen şeritlerle birlikte üç M.2 temas noktası kullanılabilecek.

Hatırlarsanız Alder Lake ile literatüre giren Thread Director teknolojisinden bahsetmiştik. İş parçacıklarını iş yükünün tipine nazaran yönlendiren Thread Director, Windows 11 22H2 güncellemesinde değerli bir revizyondan geçiyor. Intel, iş yükü sınıflandırma motorunu makine tahsili algoritmalarıyla güncelledi ve ayrıyeten ön plan/arka plan vazifelerinin sürece sürecini geliştirdi. Spesifik olarak, iş parçacıklarının hudutları makine tahsili teknikleri ile güncellenirken yeni hudutlar (0,1,2,3) belirlendi.

Intel, şirketin Extreme Tuning Utility (XTU) yazılımı için kimi yenilikler tanıttı. XTU ile hem Gracemont hem Raptor Cove bazında her bir çekirdeğe ince overclock yapmak mümkün olacak. Bununla birlikte tek tıklamayla sürat aşırtma imkanı tanıyan yeni özellikler sunuluyor. Yeni tek tık overclock özelliği, her iki çekirdek çeşidini de otomatik olarak ayarlayacak.

Arayüze entegre edilen Speed Optimizer aracı, bu işte yeni olanlar için sürat aşırtma sürecini kolaylaştırmak için hazırlandı. Optimizer ile üç kaydırmalı seçenek sunulurken kolay bir halde sürat aşırtma yapabileceğiz.

Yeni platform, işlemci çekirdeklerinin yanı sıra bellek ve entegre GPU tarafında yeni overclock seçenekleri getiriyor. Raptor Lake işlemciler ve DDR5 RAM’lerle birlikte 6.600 MHz ve daha üstü frekanslara basitçe çıkmak için daha yüksek “boşluk payı” bırakıldı. Intel, sıvı nitrojen kullanılarak performans çekirdeklerinin 8 GHz’in ötesine çıkabileceğine inanıyor. DDR5 bellekler ise 10.000 MHz ve ötesine ulaşabilir.

Intel, daha süratli üçüncü jenerasyon SuperFin transistörleri kullanarak ve kanal hareketliliğini artırarak ‘Intel 7 (10nm)’ süreç teknolojisinde kıymetli gelişimeler kaydetti. Şirketin telaffuzlarına bakılırsa performans artışları kıymetli düzeyde. Öbür bir deyişle, 10nm ve 7nm ortasında geçiş yapılmış üzere tam bir yükseltme düzeyinde geliştirmeler yapıldığı söyleniyor. Intel muhtemelen bu sayede frekans suratlarını üst çekmeyi başardı.

Verimlilik çekirdeklerindeki daha büyük 4 MB L2 önbellek, gerçek vakitli telemetri bilgilerini ve makine tahsilini kullanarak yürütülmekte olan iş yükünün cinsine nazaran önbellek algoritmasını dinamik olarak ayarlayan yeni bir dinamik önbellek algoritması da kullanıyor. Intel, bunun Adobe Photoshop, After Effects ve Lightroom üzere kimi uygulama çeşitlerinde performansı ~%2 oranında ve belirtilmemiş bir uygulamada %16’ya kadar artırmaya yardımcı olduğunu söylüyor.

Mavi ekip, kanal başına bir DIMM (1DPC) kullanılmak kuralıyla DDR5 bellek dayanağını 5600 MT/sn’ye çıkardı; Alder Lake’de bu sürat 4800 MT/sn düzeyindeydi. Daha da değerlisi Intel, 2DPC suratlarını 4400 MT/s’ye çıkararak evvelki kuşakta sunulan 3600 MT/s sürate nazaran bir gelişme kaydetti. Söylediğimiz üzere, DDR4 bellek takviyesi birebir biçimde devam ediyor.

Raptor Lake yongalarda yer alan entegre grafikler, Alder Lake ile tıpkı Xe-LP Gen 12.2 mimarisine dayanıyor. Intel bu hususa resmiyette değinmedi, fakat jenerasyondan jenerasyona 100 MHz üzere civarında küçük frekans artışları yapıldığını biliyoruz.

Yukarıda Raptor Lake kalıbının performans çekirdekleri mavi renkle vurgulanmış bir imgesini görebilirsiniz. Intel mühendisleri, K/KF işlemcilerinde kullandığı yeni bir Raptor Lake silikonu yarattı. Bu silikona tüm Core i9 ve i7 modellerinde yer verilecek, lakin sırf kimi Core i5 modelleri yenilenen silikonu kullanacak. Intel, silikona iki ek dört çekirdekli E-Core kümesi ekledi. Bu da silikonun biraz genişlemesine ve uzamasına neden oldu.

Lansmanda tüm Core i5 işlemcilerde verimlilik çekirdekleri kullanılacağı onaylandı. 12. Jenerasyon Alder Lake serisinde sadece “K serisi Core i5 CPU’larda E-Core yer alıyordu. Raptor Lake ile bu durum değişecek.

Daha yüksek bellek suratlarından yararlanmak için daha süratli bir yapı gerekiyordu. Mavi grup, ring bus frekansını 5 GHz’e yükseltti. Tek başına ring bus geliştirmelerinin %5 daha güzel FPS suratları sağlayacağı söyleniyor. Ek bir not olarak, Alder Lake’de bu ayar sürat aşırtmayla yükseltildiğinde değerli performans artışları gözlemlenmişti.

Raptor Lake serisi 5.8 GHz’e kadar uzanan frekanslar ve yükseltilmiş çekirdek sayıları ile birlikte geliyor. Intel ayrıyeten bu yıl 6 GHz frekans suratı sunan, hudutlu sayıda üretilen bir Raptor Lake modelinin geleceğini söylemişti. Bu, 6 GHz bariyerine dokunan birinci x86 masaüstü bilgisayar çipi olacak. Şirket tarafından ayrıntılı bilgi verilmedi, lakin muhtemelen daha maliyetli bir “KS” modeli gelecek.

Intel, AMD’den pazar hissesini geri almaya çalışırken Alder Lake ile fiyatlandırma konusunda tüketiciler açısından olumlu bir yaklaşım benimsemişti. Bu yaklaşım Core i7 ve Core i9 için devam ediyor. Örneğin 13900K, Ryzen 9 7950X’ten 100 dolar daha ucuz. Elbette senaryoya nazaran değişim var, lakin genel olarak iki işlemcinin performans kıymetleri misal.

Core i5 serisinde ise 30 dolarlık bir fiyat artışı görüyoruz ki bu oyuncular ve orta sınıf kullanıcılar için makus bir haber. AMD’nin 299 dolarlık Ryzen 7600X’i güçlü bir rakip. Bu nedenle iki işlemci ortasında kaldıysanız birden fazla kriteri göz önünde bulundurmalısınız. İşlemcilerin performansı, perakende satış fiyatı, anakart maliyetleri ve soket ömrü üzere birçok ayrıntı öne çıkıyor.

Nihayetinde Intel ve AMD ortasındaki rekabet platform maliyetlerine indirgenecek üzere görünüyor. Bilhassa AMD cephesinin AM5 soketiyle uzun ömürlü takviye konusunda daha avantajlı olduğunu söyleyebiliriz. Bellek tarafında ise mavi grup avantajlı. Intel hem DDR4 hem DDR5 takviyesi sunarken, AMD Raphael işlemcilerde yer alan denetimci sadece DDR5 bellek takviyesi sunuyor.

DDR5 dayanaklı anakartlar, daha değerli üretim teknikleri ve daha süratli arayüzü desteklemek için gereken gereçler nedeniyle DDR4 muadillerine nazaran daha kıymetli. Düzgün haber şu ki DDR5 belleklerin fiyatı daima ucuzlamaya devam ediyor.

Başka bir noktaya değinecek olursak, AMD’nin AM5 anakartları PCIe takviyesi açısından daha fazla seçenek sunacak üzere görünüyor. Maliyetten tasarruf etmek isteyenler için sadece PCIe 4.0 dayanağı sunan birçok anakart piyasaya çıkacak. Bu da AMD tarafında iki evreli anakart fiyatlandırması sağlayacak.

Yakında hem Intel hem AMD markalı eserler piyasada olacak. Daima olarak yeni kuşak CPU’ların ve anakartların incelemelerini yapıyoruz, yapmaya devam edeceğiz. Her şeyi masaya yatırdıktan ve perakende fiyatlarını karşılaştırdıktan sonra tarafınızı seçebilirsiniz. İşte iki 12. Kuşak Alder Lake ve 13. Jenerasyon Raptor Lake platformlarıyla  birlikte Ryzen 7000 özelliklerini içeren tablo: