AMD, Computex 2022 ile birlikte yeni kuşak Ryzen 7000 “Zen 4” masaüstü işlemcilerini, 600 serisi yonga setlerini ve Mendocino taşınabilir APU’larını duyurmuştu. Şirketin yol haritalarına nazaran Zen 4 mimarisi sadece “Raphael” serisinde değil, birebir vakitte 4. Kuşak EPYC Genoa sunucu işlemcilerinde kullanılacak. Daha ileri bir tarihte ise Threadripper ailesinde göreceğiz.
Kırmızı grup, CPU işlerinin yanı sıra GPU tarafında tekrar ağır mesai harcıyor. Bilgilerimize nazaran RDNA 3 mimarisi üzerine inşa edilen Radeon RX 7000 serisi ekran kartları bu yılın ikinci yarısında piyasada olacak. Yani 2022 yılı kırmızılılar için bir oldukça ağır geçecek.
AMD, Ryzen 7000 işlemcilerin mevcut Zen 3 modellerine kıyasla >%15 daha fazla tek iş parçacıklı performans (IPC değil) sunacağını ve frekansların 5 GHz’in üzerinde olacağını söylüyor. Şimdiye kadar birinci kere yaşanan bir gelişmeden de bahsedelim. Ryzen 7000 serisi entegre RDNA 2 grafik yongalarıyla birlikte gelecek. Ayrıyeten sadece DDR5 bellek takviyesi sunulacak ve maalesef DDR4 bellekleri kullanamayacağız. Ek olarak CPU yongaları 5nm üretim teknolojisine dayanırken, G/Ç yongası 6nm süreciyle üretiliyor. Çekirdek başına L2 önbellek ölçüsü da iki katına (1 MB) çıkmış durumda.
Şirket ayrıyeten Computex 2022 sunumunda AAA oyunları oynatan isimsiz prototip bir Ryzen 7000 serisi işlemci sergiledi. Bu çipin 16 çekirdekli ve 32 iş parçacıklı olduğu söylendi. Yani muhtemelen Ryzen 9 7950X modelinden bahsediliyordu ve beklentiler Zen 4 Raphael serisinin mevcut Ryzen 5000 serisi üzere azamî 16 çekirdeğe çıkacağı istikametindeydi.
Teknoloji Pazarlama Yöneticisi Robert Hallock, Computex sırasında şirketin planları ve yol haritasıyla ilgili birçok soruyu yanıtlarken, epey değerli ve açık bilgiler verdi. Gelin artık ayrıntılara birlikte bakalım.
Soru: 16 çekirdek ve 32 iş parçacığı, Ryzen 7000 serisi azamî 16 çekirdek ve 32 iş parçacığı mı sunuyor?
-Cevap: “Evet, bu yanlışsız.”
Soru: Computex’te Ryzen 9 5950X’e nazaran %15 tek iş parçacıklı performans artışından bahsettiniz. Bu yalnızca oyun performansını 5800X3D ile tıpkı düzeye getirmez mi?
-Cevap: “Aslında söylemek için çok erken olduğunu düşünüyorum. Tek iş parçacıklı performansımız konusunda şuurlu olarak tutucu davrandık. Performans, güç ve yeni süreçteki alan da dahil olmak üzere, IPC ile frekans katkısının tam dökümünü yazın ilerleyen saatlerinde yayınlamayı planlıyoruz. Neyin neye karşı geldiğine gelince, bence hala silikon sıkıntısında olduğumuzu söylemek için çok erken.”
Soru: Zen 4 için 3D V-Cache hakkındaki kanılarınız nelerdir?
-Cevap: “3D V-Cache mutlaka yol haritamızın devam eden bir modülü olacak. Tek seferlik bir teknoloji değil. AMD için bir rekabet avantajı olarak, paketlemenin beşerler için performansı manalı bir halde artırabilecek bir şey olduğuna inanıyoruz. Lakin şimdi Zen 4 için duyuracak özel bir şeyimiz yok.”
Soru: Zen 4 yalnızca üst düzeylere mi odaklanacak?
-Cevap: “Hayır.”
Soru: Sunumunuzda yapay zeka hızlandırmadan kelam edildi. Bu AVX-512 yahut Intel GNA üzere daha egzotik bir şey mi?
-Cevap: “Evet. Spesifik olarak, hudut ağı için AVX 512 VNNI ve çıkarım için AVX 512 BLOAT16. Her ikisi de epeyce hoş hızlandırmalar, sabit fonksiyonlu bir hızlandırma kullanmıyoruz, bu Xilinx tecrübemizle yapabileceğimiz bir şey olabilir. Son iki yılda kullanımı artan görüntü yükseltme üzere yapay zeka iş yüklerinin daha fazla tüketiciye uygulanabilirliğini görmeye başlıyoruz. Ortalama bir meraklı için daha fazla AI tipi iş yükü üstlenme tarafında genel bir eğilim olduğunu düşünüyorum. Daha yeterli performans, güç ve alan yeteneklerine sahip daha küçük bir süreç teknolojisine geçtiğimiz göz önüne alındığında, bu özellikleri çipe getirmek için yanlışsız vakit geldi.”
Soru: Birden fazla işlemci modelinde entegre grafikler standart halinde mi?
-Cevap: “iGPU standart. Bilhassa görüntü kodlama/kod çözme ve çoklu ekran çıkışlarını aktifleştirmek için az sayıda yerleşik hesaplama ünitesine sahip 6 nanometre IO kalıplarının tümüne dahil. Entegre grafikler, CPU’larımızın birçoklarının grafik işlemcilerine sahip olmadığı ticari pazar için çok kıymetli. Artık ticari alanda oynayabilecek çok daha varlıklı bir işlemci portföyüne sahibiz. Donanım meraklıları için, sistemi kurmak ve çalıştırmak isteyenler bozuk bir ekran kartını çarçabuk teşhis edebilecek.”
Soru: Bu adım AM5 masaüstü platformundaki APU’ların sonu olduğu manasına mı geliyor?
-Cevap: “Tam olarak değil. Aslında Ryzen 7000 Serisini bir APU olarak düşünmüyoruz. Grafikleri olan bir işlemci ve bunun çok ince bir fark olduğunu biliyorum. Bizim için “APU”, eserin sahiden güçlü grafikleri olduğu, oyun oynayabileceği, görüntü kodlama, görüntüleme, şoförler vb. için tüm özelliklere sahip olduğu manasını taşıyor. Ryzen 7000’deki entegre GPU, bir monitöre imaj sağlayan, görüntü kodlama/kod çözme sürecini gerçekleştiren, konut sineması için kullanılabilen bir çip. Lakin bunlar oyun sınıfı grafikler değil. Büyük grafiklere sahip APU’lar mutlaka yol haritamızın devam eden bir modülü ve daha fazlasını göreceksiniz.”
Soru: Entegre GPU, AV1 kod çözmeyi destekliyor mu?
-Cevap: “Evet, yetenekler açısından Ryzen 6000 Serisine benzeri. Birebir RDNA 2 hesaplama üniteleri, birebir VCN [Video] ve DCN [Görüntü] IP’si kullanılıyor.”
Soru: IHS tasarımı neden yenilendi? Yandaki boşluklar neden var?
-Cevap: “Aslında daha âlâ soğutma için uyumluluğu bu halde elde ediyoruz. AM4 işlemcilerden birini aykırı çevirirseniz, ortada pinsiz, kapasitörler için yeri olan boş bir nokta bulacaksınız. Bu boş alan Soket AM5’te mevcut değil, çipin tüm alt yüzeyinde LGA pedleri var. O kapasitörleri öteki bir yere taşımak zorunda kaldık. Termal zorluklar nedeniyle ısı dağıtıcının altında yer almıyorlar, bu yüzden onları paketin üstüne koymak zorunda kaldık, bu da yer açmak için IHS’de kesikler açmamızı gerektirdi. Bu değişiklikler sayesinde tıpkı paket boyutunu, uzunluğu ve genişliği, birebir z-yüksekliğini, birebir soket müdafaa modelini koruyabiliyoruz ve AM4 ile uyumluluğu sağlayan da bu.”
Soru: AM4 soğutucular optimum tecrübesi mi sağlayacak yoksa yalnızca “uyumlu” mu olacak? Yani AM5 için yeni soğutucu sürümleri olacak mı?
-Cevap: “Bence ikisinden de biraz. Soket güç limiti 170W’a çıkmış olsa da 65W ve 105W CPU’lar sunmaya devam etmek istiyoruz. Her işlemci bu güç bedellerini kullanmayacak. 65W ve 105W’lık modüller için tasarlanan soğutucular, AM5 için eşit derecede uygun olacak. 170W soket gücünü kullanabilecek CPU’lar için, mevcut üst seviye hava ve sıvı soğutma tahlillerinin harika biçimde çalışmasını bekliyorum. Lakin muhtemelen bu CPU’lar için özel olarak “tasarlanmış” bir yeni eser dalgası olacak. Şahsen, 5950X işlemcili sistemimde bir Noctua NH-D15 var ve bu soğutucuyu Soket AM5’te tekrar kullanmayı planlıyorum.”
Soru: Ryzen 6000 taşınabilir işlemcilerde birkaç heyecan verici yeni güç idaresi özelliği gördük. Yeni Ryzen 7000 CPU’larda bu yeniliklerden kimileri bulunuyor mu?
-Cevap: “Evet, fakat beklediğiniz formda değil. Bu teknolojiler aslında platform için yeni bir tasarım olan IO kalıbına girdi. Bu yaz teknolojiler hakkında daha fazla konuşacağız. Güç tasarrufu ve güç iyileştirmelerinde aslan hissesinin yeni IOD’den ve oraya entegre ettiğimiz 6000 Serisi teknolojilerden gelmesini beklemelisiniz.”
Soru: Fotoğraflara bakılırsa hesaplama üniteleri altın kaplama üzere görünüyor, bunun aslı nedir?
-Cevap: “Altın kaplama değiller, kalıpları ısı yayıcıya lehimlemek için kullandığımız “arka bölme metalleştirme (back-side-metallization)” ismi verilen bir süreç. Nasıl üretildiğine bağlı olarak, ışığı farklı renklerde (bir DVD’nin yüzeyi gibi) kırabilir.”
Soru: Alt uç yonga setlerinde CPU sürat aşırtması destekleniyor mu? Bellek sürat aşırtması ne olacak? Yahut bellek bu yonga setlerinde kimi JEDEC standartlarına uygun mu çalışacak?
-Cevap: “Evet, alt uç yonga setlerinde CPU sürat aşırtması destekleniyor. Yonga setlerimizde sürat aşırtma stratejisinde rastgele bir değişiklik yok. Bellek, çarpanlar, voltaj, tümü B650 ve X670’te mevcut olacak.”
Soru: CPU sürat aşırtma konusunda işlemcilerden neler bekleyebiliriz?
-Cevap: “Şimdi frekans konusunda bir taahhütte bulunmayacağım fakat söyleyeceğim şu ki 5.5 GHz bizim için çok kolaydı. Ghostwire demosu, kullanıma hazır sıvı soğutuculu erken devir silikon prototip 16 çekirdekli işlemcide bu sıklığa ulaşan birçok oyundan biriydi. Zen 4’ün 5 nanometre üzerindeki frekans yetenekleri konusunda çok heyecanlıyız; sahiden güzel görünüyor, devamı gelecek.”
Soru: FCLK vs. Mem Clock, optimum performans için 1:2 (= ~1500 MHz FCLK) düzeyinde mi yoksa 1:1 mümkün mü (3000 MHz FCLK)?
-Cevap: “Yaz boyunca buna daha fazla gireceğiz. Hem yapı hem de bellek sürat aşırtma yetenekleri bizi cesaretlendiriyor.”
Soru: DDR4’ten DDR5’e geçiş hakkında ne düşünüyorsunuz?
-Cevap: “AMD DDR5 standardına odaklanıyor, Zen 4’te DDR4 takviyesi yok. Geçen aylarda, zamanlamaları doğrulamak ve çip kıtlığı açısından tedarik yol haritalarını onaylamak için birçok bileşen satıcısı, modül üreticisi vb. ile görüştük. Herkes çok optimist cevaplarla geri dönüyor. DDR5, Soket AM5’in kullanım ömrü boyunca bol ölçüde sunulacak. Soket AM5’ten gelen bolluk ve yeni talep, fiyatların aşağı çekilmesine yardımcı olacak.
Şu anda DDR5 talebi hudutlu zira rakibimiz insanların DDR4 için DDR5’i atlamalarına müsaade vermekte. Soket AM5’in bir sonucu olarak maliyet paritesi yahut çok yakın parite olacağını düşünüyoruz. DDR5 için çok heyecanlıyız zira frekanslar kusursuz, Ryzen’in tam olarak sevdiği şey bu. Zen 3 üzere, Zen 4 de fabric tabanlı ve hem bellek hem de fabric tarafında Zen 4’e geçerken daha düzgün sürat aşırtma özellikleri görüyoruz. Bellek doğrulama, üstlendiğimiz son şeylerden biri zira bu çeşit işleri yapmak için neredeyse bitmiş bir platforma gereksinimimiz var. Bu erken etapta bile DDR5-6400’e ulaşabiliyoruz, daha fazlası da var, bu çok cüret verici.”
Soru: CPU’nun PCIe 5.0 yapılandırması hakkında biraz baş karışıklığı var. Bahsedilen başka 24 ve 28 şerit yapılandırmaları gördük, açıklığa kavuşturabilir misiniz?
-Cevap: “CPU’da toplam Gen 5 28 şeridi var. Bunların 4’ü yonga setine alt irtibat için ayrılıyor ve kalan 24’ü kullanıcı tarafından kullanılabilir. X670 Extreme’de bu, grafiklerin x16 Gen 5 yahut x8/x8 Gen 5’te çalıştığı manasına geliyor ve bir adet M.2 NVMe x4 Gen 5 var. X670’te (Extreme olmayan) sırf M.2 NVMe yuvasının Gen 5 olması gerekiyor. Grafikler için en üst yuva isteğe bağlı olarak Gen 5 olacak. B650’de sırf M.2 depolaması Gen 5 olacak. Elbette, yardımcı denetimciler yahut ek NVMe aygıtları üzere öteki bileşenler CPU üzerindeki Gen 5’e bağlanabilir.”
Soru: Tüm X670E anakartlar PCIe 5.0 PEG kullanıyor mu? Yoksa anakart üreticileri Gen 4’e geçmekte özgür mü?
-Cevap: “Evet, bu bir mecburilik. Gen 5 olarak iki yuva olmalı; bir GPU’nuz varsa, üst yuva x16 olarak çalışır, takılı iki kartınız varsa, her iki yuva da x8 biçiminde çalışır.”
Soru: CPU’dan gelen 28 Gen5 şeridi için: 16 PEG şeridi ve 4 yonga seti şeridini düşünürsek geriye 8 şerit kalıyor. Anakartların işlemciye bağlı iki M.2 yuvası olması mümkün müdür?
-Cevap: “Evet, bu bir mümkünlük.”
Soru: “X670E” ve “X670” üzere E serisi yonga setlerini neden kullanıcılara sundunuz?
-Cevap: “Aslında bu, X570’i piyasaya sürdüğümüzde tüketici geri bildirimlerine direkt bir karşılıktı. Hala Gen 3 ekran kartı yahut depolama aygıtı kullanan birtakım kullanıcılarımız vardı. Yeni PCI-Express kuşakları anakartlar için maliyetleri artırıyor, CPU’dan gelen sinyali uzatmak için kartta bulunması gereken retimer (tekrarlayan zamanlayıcı) ve redrive bileşenleri var. Müşteri geri bildirimi, özellikleri ve tasarımı beğendikleri, lakin Gen 4 öğelerine sahiden muhtaçlık duymadıkları ve maliyeti düşürmeyi tercih ettikleri istikametindeydi. Anakartları daha geniş bir fiyat aralığında nasıl daha erişilebilir hale getireceğimizi düşünürken, Gen 5 ihtiyaçları olan ve olmayan premium anakartları sunmak çok mantıklı geldi. Gen 5 grafik özelliğine muhtaçlık duymayan kullanıcılar için daha uygun fiyatlı seçenekler sunacak.”
Soru: X670E yonga seti fansız mı?
-Cevap: “Evet, fansız.”
Soru: USB4’ü Ryzen 6000 Rembrandt taşınabilir işlemcilerle duyurdunuz, lakin Zen 4 slaytlarında bununla ilgili hiçbir şey görmedik.
-Cevap: “USB konfigürasyonlarına daha sonra başlayacağız, lakin bu hafta Gigabyte’tan USB4 dayanağı ile duyurulan kimi anakartları görmüş olmalısınız.”
Soru: AMD ve MediaTek kısa mühlet evvel yeni Wi-Fi 6E modüllerinin geliştirildiğini duyurdu, bunlar tüm AM5 anakartlar için bir gereklilik mi?
-Cevap: “Anakart satıcıları modül seçme özgürlüğüne sahip, maliyet ve özellik açısından en mantıklı olan modülü seçerler. Ne kullanmaları gerektiğine dair rastgele bir koşul koymuyoruz, lakin elbette bir AVL’miz (Onaylı Satıcı Listesi) var.“
