Bazı beşerler kullanılmış eserler almaktan çekinirken istikametini her vakit sıfır eserlere çeviriyor. Bazıları ise bütçesini korumak maksadıyla ikinci el piyasasında alışveriş yapmayı tercih ediyor. Son birkaç yılda kripto para dünyasında büyük değişimler yaşandı ve binlerce ekran kartı madencinin eline geçti. Aslında misal bir durum geçmiş devirlerde de yaşandı. Madenciler, vakti geldiğinde elinde kalan RX 480 ve RX 580 üzere ekran kartlarını satışa çıkarmaya başlamıştı. Şu sıralar tekrar misal bir durum yaşanıyor.
Bileşen kıtlığı ve tedarik zinciri sıkıntıları, pandemi ve kripto para madencilerinin yüksek talebiyle birleşince ekran kartlarının fiyatı akıl almaz düzeylere ulaştı. Bilhassa son iki yıl oyuncular için sıkıntı bir vakit oldu. Nihayetinde kripto para madenciliğinde kâr oranı düştü ve GPU fiyatları süratle gerilemeye başladı. Böylece ikinci el piyasasında satışa çıkan eserlerin sayısı da arttı.
RTX 3090 günde yalnızca yaklaşık 1 dolar, RTX 3080 günde yaklaşık 0.80 dolar ve Radeon RX 6900 XT/6800XT/6800 günde yaklaşık 0.60 dolar gelir sağlıyor. Birçok büyük madencilik çiftliği, kullanılmış donanımları toplu olarak satarak kaybı en aza indirmek için hazır. Artık asıl sorumuza gelelim, kullanılmış bir ekran kartı satın almalı mısınız?
Ekran kartı üreticisi Palit, 7/24 madencilik yapılan bir ekran kartının yılda yaklaşık %10 oranında performans kaybı yaşayabileceğini belirtmişti. Palit, oyuncuların kullanılmış kartlar yerine yeni kartlar satın almasını isteyecektir. Bu nedenle yapılan açıklamaya dikkatli yaklaşmakta yarar var.
Eğer yeni bir ekran kartı almanız gerekiyorsa, model belirlemek için biraz vakit geçirebilirsiniz. Bu süreçte en kıymetli etkenler bütçe ve performans beklentileri diyebiliriz. Örneğin geçmiş kuşaklarda RTX 3080 yahut RX 6800 XT üzere bir ekran kartlarıyla uzunluk ölçüşebilecek modeller yok. Fakat örnek olarak RTX 2070 Harika, genel olarak yeni bir RTX 3060’tan daha yeterli performans gösterecektir. Düşük bütçeli segmente geldiğimizde ise daha fazla seçenek var. Bu yazıyı hazırladığımız sıralarda RX 6500 XT ve RTX 3050 üzere modeller epey ilgi görüyor.
Konumuza dönecek olursak, ikinci el eser satışı yapan sitelerde daha fazla kullanılmış GPU görmeye başlıyoruz. Elbette herkes ucuz eser almak ister, lakin aldığınız eser çeşitli meselelerle canınızı sıkmaya başlayabilir.
Örnek olarak RX 6600, GTX 1080 Ti’den biraz daha süratli ve %45 daha az güç tüketiyor. Bu bilgilere nazaran, maliyeti bir nebze daha düşük olsa bile yıllarca kullanılmış GTX 1080 Ti ekran kartını almak pek mantıklı üzere görünmüyor. Lakin piyasada çok sayıda ekran kartı yer alıyor ve seçim yapmak da epey sıkıntı. Bu noktada Technopat Toplumsal üzerinde bahis açabilir, kullanıcıların deneyimlerinden yararlanabilirsiniz.
Ne yazık ki ikinci elde alışveriş yaparken satıcı söylemediği sürece kartın hangi halde kullanıldığını anlamak mümkün değil. Bu noktada eserin “madencilik için kullanılmadığını” belirten birçok ilan olabilir. Birtakım satıcılar ise kartın madencilik için kullanıldığını açık bir halde söyleyebilir. Lakin bu durumda bile kartın ne kadar mühlet çalıştığını, ne kadar zorlandığını bilemeyiz. Madencilikte kullanılmamış olsalar bile, kartlar potansiyel olarak inançlı sonların ötesine itilerek ağır overclock süreci görmüş olabilir.
Sürekli iş yüklerinde termal pedler ve termal macun vakitle fonksiyonunu yitirir. Öte yandan fan kanatlarında ve soğutucu kanatçıklarında toz birikebilir. Sonucunda ise eser performansı olumsuz etkilenir. Kimi kullanıcılar, paklık ve bakım yapmak gayesiyle ekran kartlarının içini açabiliyor.
Bir ekran kartı alırken satıcıyla buluştuğunuzda eseri bir mühlet inceleyebilirsiniz. Tozlanmayı görmek için karta genel olarak göz gezdirin. Kartı bir ortada tutan vidaların aşınıp aşınmadığını, daha evvel çıkarılıp çıkarılmadığını denetim edebilirsiniz.
Herhangi bir eser üzere, yaş da büyük bir fark yaratacaktır. Bir nevi fazla kullanılmış, kilometre yapmış araç satın almak üzere. Bu nedenle yeni kuşak bir ekran kartı almanın riski daha azdır. Örneğin aklınıza yatan bir RTX 3050 ekran kartı buldunuz diyelim. Bu kart piyasaya çıkalı çok kısa bir vakit oldu ve yorulması da pek mümkün değil.
Öte yandan bir GTX 1070 Ti, dört yıldan fazla bir müddettir madencilik için kullanılmış olabilir. Madencilikle ilgisi olmasa bile birçok kişinin elinden geçmiş ve overclock süreci görmüş olabilir. Yani bu müddet içinde ne olduğu muamma. Hasılı yeni jenerasyon bir ekran kartı almak, yıllar evvel çıkış yapan bir modele nazaran daha inançlıdır diyebiliriz.
Ek olarak, Ethereum madenciliği yapmak için VRAM ölçüsünün en azından 4 GB olması tercih edilir. Hasebiyle 4 GB yahut daha düşük belleğe sahip olan kartlarda (Örneğin GTX 1060 3 GB) madencilik yapılma ihtimali daha düşüktür.
Kullanılmış bir ekran kartı satın alıyorsanız, bilhassa birkaç yıldan daha eski bir model seçtiyseniz, işler hayli farklı olabilir. Kimi özelliklere dikkat etmek değerli. Örneğin ışın izleme teknolojisini NVIDIA’nın RTX 20 (Turing) ve RTX 30 (Ampere) serisi ekran kartları destekliyor. AMD ise Radeon RX 6000 serisiyle birlikte donanım tabanlı takviye sunmaya başladı. DLSS teknolojisinin ehemmiyetini tüm oyuncular bilir. Şayet DLSS’den yararlanmak istiyorsanız kesinlikle bir NVIDIA RTX ekran kartı almanız gerekiyor.
Bir hatırlatma olarak, ekran kartı alırken güç tüketimine dikkat edin. Düşündüğünüz kart modeli ne olursa olsun, sisteminizde kullanacağınız güç kaynağının kâfi güç sağladığından emin olun.
Bu istikametlerin dışında, AMD yahut NVIDIA markalı bir kart almak için büyük bir tasamız yok. Yeniden husus performans ve fiyata geri geliyor. Kabul edilebilir bir fiyata istediğiniz performansı sunan bir kart bulursanız, GPU markası ekseriyetle kritik bir faktör değildir. AMD tarafında yaşanan şoför sıkıntılarından hepimiz haberdarız. Lakin AMD’nin Adrenalin şoförleri büyük ilerleme kaydetti ve artık problemler eskisi üzere yaygın değil.
Ayrıca en son oyunlarla daha çok faktör haline gelen VRAM’e da dikkat edin. 4 GB yahut daha az VRAM’e sahip GPU’lar, kimi oyunlarda seçebileceğiniz grafik ayarlarını sınırlayabilir ve hatta kimi oyunları düşük ayarlarda bile çalıştırmakta zorlanabilir. AMD, rakip olarak çıkarttığı ekran kartlarında genelde daha fazla VRAM sunuyor. Temel olarak, şayet en yeni oyunları oynamak istiyorsanız, asgarî 6 GB kapasiteli belleğe sahip kartlara yönelmeye çaba gösterin.
Tüm isteklerinizi karşılayan ikinci el bir ekran kartı bulduysanız, yapmanız gereken bir adım daha var. Sistemi ve ekran kartını test edin. Vakit zaman yayınladığımız ekran kartı yahut sistem incelemelerimiz, performans açısından ne bekleyeceğiniz konusunda size bir fikir verebilir. Fakat kararlılık, kullanılmış eserler kelam konusu olduğundan performans kadar kıymetlidir.
Kart elinize geçtiğinde düzgün çalıştığını doğrulamak için birtakım kuvvetli testler yapmanızı öneriyoruz. Bilhassa belirtmek gerekirse, vaktiniz varsa testleri uzun vadeli olarak gerçekleştirin. Örneğin 3DMark testleri yapabilirsiniz. Bununla birlikte, FurMark testi ekran kartını epeyce zorlayan bir test aracıdır. Deneme sırasında sistemi ve bilhassa ekran kartını yoracak ağır oyunları yüksek ayarlarda çalıştırabilirsiniz. Ek olarak, her bir testi asgarî 15-30 dakika yapmakta fayda var.
Öte yandan, GPU sıcaklıklarını, fan suratlarını ve güç kullanımını denetim etmek için diğer yardımcı yazılımlara gereksinim duyabilirsiniz. Ayrıyeten saat suratlarını ve bellek suratlarını da denetim etmelisiniz. Oyun oynarken frekans suratlarının düşük olduğunu görüyorsanız yahut bellekler olması gerekenden daha düşük süratte çalışıyorsa bir sorun var demektir. Buradaki makalemizde ekran kartı sıcaklığını nasıl ölçebileceğinizden, nelere dikkat etmeniz gerektiğinden ve kullanabileceğiniz araçlardan ayrıntılıca bahsetmiştik.
HWINFO64, MSI Afterburner yahut diğer bir yardımcı program kullanarak sıcaklık artışlarını ve saat suratlarında bir düşüş olup olmadığını gözlemleyin. Aslında GPU’lar 80 santigrat derecenin üzerinde problemsiz çalışabilir, lakin 80 derecenin üzerine çıkmasını pek önermiyoruz.
Ekran Kartı Sıcaklıkları
GPU çekirdek sıcaklıklarının genel olarak 80 dereceyi aşması pek güzel değil, lakin birtakım GPU’lar daha sıcak çalışma eğiliminde. Örneğin AMD’nin RX Vega serisi, tipik oyun şartları altında 80 dereceye çarçabuk ulaşabiliyor. RTX 30 serisi ve RX 6000 serisi üzere çağdaş GPU’lar ise tam zıddı 80 derecenin üzerine çıkma eğilimi göstermez. Anlık olarak yüksek sıcaklıklar görebilirsiniz, bu durumda soğutma sistemi devreye girer ve sıcaklıklar aşağı çekilir. Lakin daima olarak yüksek sıcaklıklar güzel şeylerin habercisi değil.
GDDR6X bellekler ise teknik olarak 110 dereceye kadar çıkabiliyor. GDDR6X belleğe sahip RTX 3070/3080/3090 ekran kartlarının performansı 110 derecede ve hatta bazen 106–108 derecede kısılmaya başlar. Elbette bu yongaların 100 derecenin altında kalmasını tercih ediyoruz. Tekrar de ekran kartı modeline ve soğutma dizaynına nazaran sıcaklıklar değişecektir.
Ekran kartının çok ısındığını ve yavaşladığını düşünüyorsanız, bir mühlet oyun oynayabilir ve yazılımlar aracılığıyla oluşturulan log evraklarını denetim edebilirsiniz. O sırada sıcaklıklara ve bilhassa süreç içindeki frekans suratlarına (1895 MHz gibi) bakın. Akabinde bu pahaları ASUS, MSI ve Gigabyte üzere üreticiler tarafından sağlanan teknik özelliklerle kıyaslayabilirsiniz. Ayrıyeten geçmişte tekrar kartınızın pahalarını takip ettiyseniz hangi frekans suratlarına çıktığını biliyor olabilirsiniz.
GPU’nuz, üretici tarafından belirlenen sayılardan kıymetli ölçüde daha düşük süratte çalışıyorsa, kart kendini kısıtlıyor olabilir. Hatta bu senaryolarda GPU frekansları başlangıçta yüksek bedellerde seyreder ve vakitle düşer. Örneğin GPU’nuz yavaş yavaş 1850 MHz’den 1500 MHz’e gerçek yol alıyorsa, bu âlâ soğutulmuş bir kart için olağan bir davranış değil.
İntenette bulacağınız ekran kartlarının kullanım ömürleriyle ilgili birçok bilgi, kime sorduğunuza bağlı olarak değerli ölçüde değişebilir. Son on yılda piyasaya yüzlerce farklı ekran kartı modeli sürüldü ve bu çeşitlilikte farklı kartlarla ilgili dataları kolay genellemelere indirgemek epeyce güç.
Şimdiye kadar şunu biliyoruz: Bir Alman perakendecinin 2020 raporuna nazaran, şimdiki ekran kartlarının genel olarak yaklaşık %2-5’lik bir arıza oranı var. Ayrıyeten bu oranların perakendecilerden elde edilen datalara dayandığını belirtelim. NVIDIA, 2021’de yaklaşık 9-10 yıllık ekran kartları (GTX 600 serisi gibi) için şoför güncellemeleri sağlamaya devam etti. Bu nedenle çok hor kullanılmamış bir ekran kartından on yıllık bir kullanım ömrü bekleyebilirsiniz. Lakin bu mühlet daha az yahut çok da olabilir elbette.
Sayılardan bağımsız olarak da işin içinde farklı ayrıntılar olabilir. Ekran kartları üretilirken birçok farklı materyal ve bileşen kullanılıyor. Bu bileşenleri ne kadar yük altında tutarsanız modüller o kadar süratli bozulur ve büsbütün bozulma mümkünlüğü da o kadar artar. Yani basitçe ağır kullanım kartın ömrünü tesirler.
Sisteminizde yahut işinizde kullandığınız kartın arıza görüp görmeme mümkünlüğü, GPU’nun tam olarak ne kadar ağır kullanıldığı, çalışma ortamının ne kadar pak olduğu, devredeki sıcaklık dalgalanmalarının tabiatı ve derecesi, kartın kaç defa açılıp kapatıldığı üzere çok farklı değişkenlere bağlı. Bu eserler birçok modülü olan karmaşık bir donanım olduğundan, her biri farklı formlarda arızalanabilir yahut bozulabilir. Bu hususta tüm ayrıntılar için bu makalemize göz atabilirsiniz.
Sahte ekran kartlarını anlamak için bu temastan ilgili makale ve görüntüye ulaşabilirsiniz. GPU-Z yazılımı artık sahte kart algılama özelliğiyle birlikte geliyor.
GPU-Z ile Ekran Kartı Modeli Öğrenme
GPU-Z uygulaması bu iş için biçilmiş kaftan. CPU-Z gibisi bu yazılım ile ekran kartı modelini öğrenmekle kalmayıp en ince özelliklerini bile görebilirsiniz. Yazılımı indirmek için bu kontağa tıklayın. Son kullanıcıların işine yarayabilecek kimi hususlar ise şu formda;
Graphics Card
- Name: Ekran kartı model adı/seri ismi.
- GPU: Ekran kartının içerisindeki GPU’nun kod ismi.
- Technology: GPU’nun dayandığı üretim teknolojisi.
- Release Date: Ekran kartının üretim tarihi.
- Die Size: GPU yonga boyutu.
- Transistors: GPU’nun barındırdığı transistör sayısı.
- UEFI: Evet, ekran kartlarında da UEFI dayanağı bulunur. Bu dayanak var ise ekran kartı BIOS tarafından daha süratli tanınabilir.
- Shaders: GPU’nun barındırdığı gölgelendirici ünite (akış işlemcisi) sayısı. Ekran kartı performansına değerli tesiri vardır.
- DirectX Support: Ekran kartınızın destelediği en yüksek DirectX sürümü.
- Memory Type: Ekran kartı bellek çeşidi.
- Memory Size: Ekran kartı bellek ölçüsü. 4 GB, 8 GB vs.
- Bus Width: Bellek arayüzü.
- Bandwidth: Bellek bant genişliği.
- Driver Version: Mevcut yüklü şoförünüzün versiyonu.
- Driver Date: Mevcut ekran kartı şoförünün çıkış tarihi.
- GPU Clock: Ekran kartı çekirdek saat suratı.
- Memory: Ekran kartı bellek saat suratı.
- AMD CrossFire/NVIDIA SLI: Bu teknolojiler tek anakartta birden çok ekran kartının birlikte çalıştırılması için vardır.
- Computing/Technologies: GPU’nun desteklediği teknolojiler/beceriler.
Değerlendirme
Binlerce lira harcadıktan sonra can sıkıcı sorunlar yaşamak istemiyorsanız, madencilik ve öbür etkenler değerli. Bu makaleyi ve üstte yer alan ilgili makaleleri okuduktan sonra en azından aklınızda bir şeyler şekillenmiş olmalı.
İkinci el eserlere bir kere ödeme yaptıktan sonra tekrar iade etmek çok güç olabilir. Bu noktada alışveriş yaptığınız satıcıyla olan bağlantınız de değerli. Yani geçmiş deneyimleriniz, alışveriş yaptığınız site, satıcı puanları ve daha birçok şeyi göz önüne alarak alışveriş yapmanızı öneriyoruz.
Nitekim bunlar ikinci el eserlerin tümünün sıkıntılı olduğu manasına gelmiyor. Piyasada kısa mühlet kullanılmış ve yıpranmamış kartlar bulmak mümkün. Bununla birlikte, kimi bireyler bütçeyle de irtibatlı olarak uygun fiyatlı kartları bile isteye tercih edebiliyor. Ekran kartının içini açabilen, termal macun değişimi de dahil olmak üzere paklık ve bakım yapabilen çeşitli kullanıcılar da var.
Her vakit söylediğimiz üzere, aklınıza takılan ayrıntılar için Technopat Sosyal‘de mevzu oluşturabilir, sayısız üyeyle birlikte bilgi alışverişi yapabilirsiniz.
