USB 3.0, 3.1, 3.2 ve 4.0 Arasındaki Fark Nedir?

USB4 en yeni ve en süratli USB sürümü olsa da, bu standardın yaygınlaşması vakit alacak. Teknolojik aygıtlardaki ve etraf ünitelerinde yer alan en yaygın temas teknolojisinin “USB 3” olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Aygıtların teknik özellik sayfalarına baktığınızda USB 3.2 yahut 3.1’den sonraki jenerasyon numaralarını da göreceksiniz: Örneğin USB 3.2 Gen 1, USB 3.2 Gen 2 ve hatta USB 3.2 Gen 2×2 üzere.

Bu isimlendirmeler doğal olarak son tüketicide baş karışıklığına neden oluyor. Artık bu standartlar ortasındaki temel farklara ve data transfer suratlarına bakalım. En sonunda ise kısaca USB4’e değinelim.

USB 3.0, USB 3.1 Gen 1 ve USB 3.2 Gen 1 isimleri birbirinin yerine kullanılabiliyor ve bilgi transfer suratı azamide 5 Gbps’ye çıkıyor. USB 3.1 Gen 2 ve USB 3.2 Gen 2 ise iki kat (10 Gbps) daha fazla sürat sunuyor ve aslında tıpkı standartlar geçerli.

Standartları geliştiren USB-IF (USB Implementers Forum) aslında üreticilerin bu sürüm numaralarını kullanmamaları gerektiğini tekraren söylemişti. Bunun yerine SuperSpeed, SuperSpeed 10 Gbps yahut SuperSpeed üzere isimler kullanılabilirdi. Bir öbür alternatif isimlendirme şeması ise USB 5 Gbps, USB 10 Gbps ve USB 20 Gbps biçimindeydi. Fakat üreticiler bu tekliflere riayet etmedi.

USB-IF, üretilen eserler için sertifika verirken perakende satışta kullanılması için birtakım logolar bile hazırlamıştı. Lakin bu logoları ne yazık ki pek sık görmek mümkün değil.

USB-IF’nin isteklerine karşın, birçok PC satıcısının ilişki noktalarını USB 3.2 yahut USB 3.1 olarak listelediğini görüyoruz. Ayrıyeten bu portların sunduğu suratlar hakkında hiçbir bilgi sağlanmıyor. Hatta teknik özellik sayfasında sürüm numarası belirtmeyen satıcılar bile var. Bu portlar yüksek ihtimalle Gen 1 (5 Gbps) suratlarından yararlanıyordur.

USB 3.x tarafında sürüm numaralarının daima değişme nedeni ise her bir yenilikte farklı bir isimlendirme kullanılması. 2008 yılında piyasaya sürülen USB 3.0 standardı, USB suratlarını 5 Gbps’ye çıkararak USB 2.0’ın 480 Mbps’lik suratına kıyasla büyük bir sıçrama yaratmıştı. Uzun yıllar boyunca USB portlarının sağladığı en yüksek sürat buydu. Aslında bugün bile USB takviyeli aygıtların büyük çoğunluğu 5 Gbps’nin ötesine geçmiyor. Birtakım eserlerde 5 Gbps hakikaten kâfi. Birtakım eserlerde ise kullanıcılar daha yüksek suratlara muhtaçlık duyuyor.

Çoğu vakit kullanıcılar hangi portu kullandığını, ne kadar sürat elde ettiğini bilmiyor. Tahminen kullandığınız taşınabilir aygıtlar yahut depolama aygıtları çok daha fazlası için dayanak sunuyor. Lakin bilgisayarınızda kullandığınız portlar suratları kısıtlıyor olabilir.

USB-IF, 2013 yılında USB suratlarını 10 Gbps’ye çıkarırken tıpkı vakitte tüm USB 3.x eserlerinin sürüm numarasını değiştirdi. Böylelikle USB 3.0’ın (5 Gbps) ismi USB 3.1 Gen 1 oldu ve yeni 10 Gbps sürat sunan standart USB 3.1 Gen 2 olarak isimlendirildi.

Kuruluş 2017 yılında USB 3.x aygıtlar için suratları 20 Gbps’ye çıkaran yeni bir standart sundu. Böylece tüm suratlar için sürüm numaraları da değişti;

• 5 Gbps sürat USB 3.2 Gen 1
• 10 Gbps sürat USB 3.2 Gen 2
• 20 Gbps sürat USB 3.2 Gen 2×2

20 Gbps’lik sürüme USB 3.2 Gen 2×2 denmesinin ardındaki ana neden, 20 Gbps suratı sağlamak için iki adet 10 Gbps şerit kullanılması. Tahminen de USB 3.2 Gen 3 olarak adlandırılsaydı daha az baş karışıklığı olurdu.

Ayrıca USB 3.2 Gen 1×2 isminde, 10 Gbps suratında ve USB 3.2 Gen 2 ile neredeyse tıpkı olan daha az kullanılan bir sürüm de var. Ortadaki farka gelince, USB 3.2 Gen 2 tek bir 10 Gbps bilgi şeridine sahipken, USB 3.2 Gen 1×2’nin toplam 10 Gbps sürate ulaşmak için iki adet 5 Gbps şerit kullandığını not edelim. Son kullanıcı olarak bu sizin için pek değerli olmayabilir lakin bu isimlendirmeyi bir yerlerde görebilirsiniz.

USB 3 Data Transfer Hızları

Güncelleme: Ekim 2022

USB standartlarından sorumlu kuruluş USB-IF (USB Implementers Forum), standarda bağlı olarak çeşitli logolarda birtakım değişiklikler yapıldığını duyurdu. Güncellemeyle birlikte şu anda kullanılan çok sayıda logonun daha kolaya indirgenmesi hedefleniyor. Böylece tüketiciler de eser seçimini daha kolay yapacak.

SuperSpeed ​​USB logosu artık kullanımdan büsbütün kalkıyor ve markalama yeni piyasaya çıkacak eserlerde görünmeyecek. Bununla birlikte, “SuperSpeed USB 5 Gbps” ve “SuperSpeed USB 10 Gbps” artık “USB 5 Gbps” ve “USB 10 Gbps” isimleriyle anılacak.

“USB4” ismi da ortadan kalkıyor. “USB4 40 Gbps” ve “USB4 20 Gbps” bundan bu türlü “USB 40 Gbps” ve “USB 20 Gbps” olarak bilinecek.

Öte yandan sertifikalı USB Tip-C kablolarının markaları da güncelleniyor. Yalnızca data transfer suratlarını listelemek yerine, üreticilerin kabloların desteklediği şarj watt kıymetini de listelemesi gerekecek. Yani bir kablo yalnızca 40 Gbps kablo olarak markalanamayacak, artık 60W yahut 240W üzere şarj özellikleri de gösterilecek.

Bu isim ve logoların mecburî olmadığını tekrardan belirtmekte yarar var. USB-IF tarafından onaylanan USB aygıtlarda bahsettiğimiz değişikliklerin hepsi mecburî. Lakin piyasadaki tüm eserler sertifikalı olarak satılmıyor.

Temel USB sürüm numaraları hiçbir yere gitmiyor. Üreticiler ve OEM’ler hala USB4 Gen3x2 ve USB4 Version 2 üzere standartlar kullanmaya devam edecek. USB-IF, müşterilerin sürüm numaralarıyla meseleler yaşamasını istemiyor. Evet, “USB4 Version 2.0” sahiden sıkıntılı bir isimlendirme. Kuruluşun maksadı ise bu standardı “USB 80 Gbps” olarak tanımlamak, sürüm numaralarını ortadan kaldırmak.

Ayrıca USB4 v2 ile birlikte sunulacak teknolojilerden bahsedildi. Thunderbolt 3 ve 4 ile çapraz uyumluluk sunan USB4, 40 Gbps’ye kadar olan ilişkileri destekliyor. USB4 sürüm 2.0 ise azamî suratı 80 Gbps’ye çıkarıyor. Lakin yüksek çözünürlüklü monitörler için bant genişliği tek istikamette 120 Gbps’ye kadar (40 Gbps aşağı taraflı irtibat ile) daha da yükseğe çıkabiliyor.

USB 4 v2.0’ın bant genişliğini kullanan standart DisplayPort 2.1 ile tam uyumlu. Bu bağlamda sıkıştırmaya gerek kalmadan 240 Hz’e kadar 4K ekran yahut 60 Hz’de 10K ekrana dayanak sağlanabiliyor.

USB 4 Sürüm 2.0 (resmi olarak USB4 formunda yazılıyor) hem mevcut USB4 40 Gbps pasif kablolar, hem de yeni etkin 80 Gbps kablolar üzerinde çalışacak. DisplayPort 2.1 ile uyumlu olmasının yanı sıra, USB-IF’ye nazaran PCIe 4.0 ile “yakından uyumlu” olacak.

Kuruluşun resmi sertifikasyon sürecinden geçen eserler, paketler üzerinde “Sertifikalı 80 Gbps” logosunu kullanabilecek:

80 Gbps temasları destekleyen başka aygıtlar ve hatta bilgisayarlar, sertifikaları varsa 80 Gbps temas logosunu kullanabilir:

Sertifikalı kablolar, sunduğu watt takviyesine nazaran 80 Gbps logosu taşıyacak:

Hem 5 Gbps hem de 10 Gbps suratları USB Tip-A ve USB Tip-C konnektörleri ile kullanılabilir. USB Tip-A ilişki noktaları, sırf tek taraflı takılabilen klâsik, dikdörtgen konektörlere sahiptir. USB Tip-C ilişki noktaları ise daha küçük, oval biçimli ve aksi çevrilse bile kullanılan bir yapıya sahip. USB Tip-C standardı dizüstü bilgisayarlarda ve telefonlarda son derece yaygın olmasına karşın, masaüstü bilgisayarda Tip-C ilişkilerini hala çok az görebiliyoruz.

Çok yaygın olmamakla birlikte, Tip-B konnektörlere sahip USB 3.x kablolar da görebilirsiniz. Bu temaslar çoğunlukla yazıcılara ve USB hub’larına bağlanmak için kullanılmakta.

Ayrıca kimi SuperSpeed mikro USB konektörler de piyasada mevcut. Lakin bu SuperSpeed ​​Tip-B ve mikro USB konektörler, olağan Tip-B ve mikro konektörlerden daha büyüktür. Hasebiyle geriye dönük olarak uyumlu değildir.

Sonuç olarak, kablo yahut adaptör konusunda seçim yapmanız gerekiyorsa sürüm numarası tek başına kâfi değil. USB 3.2 Gen 1, USB 3.2 Gen 2 ya da USB 3.1 standartları fark etmeksizin, farklı çeşitte konnektörler karşınıza çıkabilir.

Eğer kelam konusu USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) ilişki noktasıysa muhakkak USB-C tipinde bir konnektör kullanacaksınız demektir. Lakin nadiren de olsa USB 3.2 Gen 1×2 (yine 10 Gbps) standardına sahip kimi kablolar da Tip-C kullanabilir. Ek olarak, A Tipi ilişki noktaları 10 Gbps ile sonlandırılmıştır.

USB-IF, USB irtibat noktalarının belli bir renkte olması için bir mecburilik belirtmiyor. Mavi renkteki ilişki noktası çoklukla 5 Gbps’dir, bu da SuperSpeed USB (diğer ismiyle USB 3.2 Gen 1, USB 3.1 Gen 1 yahut USB 3.0) sürümünde olduğu manasına gelir. Ek bir bilgi olarak, kimi üreticiler artık SuperSpeed 10 Gbps USB (USB 3.2 Gen 2 yahut USB 3.1 Gen 2 olarak da bilinir) için kırmızı USB temas noktaları kullanıyor.

Bağlantı noktalarının yalnızca siyah olması da mümkün. Bu durumda bir yorumda bulunmak mümkün değil. İster USB hub, ister SSD, ister bir anakart olsun, ayrıntıları öğrenmek için eserin teknik özellik sayfasına bakmakta yarar var.

USB 3.2 ve USB 3.1, eski USB standartlarıyla geriye dönük uyumludur. Örneğin bir USB 2.0 aygıt yahut kablosu kullanıyorsunuz. Şayet bunu USB 3.2 ilişki noktasına takarsanız kullanım sağlayabilirsiniz, lakin en zayıf halka olan USB 2.0’ın, yani 480 Mbps’lik süratle kısıtlanırsınız.

USB 3.2 Gen 2 ilişki noktasına sahipseniz ve 10 Gbps suratından yararlanmak istiyorsanız, 10 Gbps’yi destekleyen (USB 3.2 Gen 2 yahut USB 3.1 Gen 2 olabilir) bir ürün/kablo elde etmelisiniz. Eğer 20 Gbps suratına ulaşmak istiyorsanız, üç modülün da (bağlantı noktası, etraf ünitesi ve kablo) bu suratı desteklemesi gerekir.

USB 3.2 Gen 1 ve USB 3.1 Gen 1 standardı, 5 Gbps’ye kadar ulaşan süratlerde çalışır ve bu da birden fazla etraf ünitesinin gereksinimini ziyadesiyle karşılayacaktır. Üst seviye kablolu fareler ve klavyeler bile USB 2.0’ın 480 Mbps hududuna ulaşmaz. Genel olarak web kameraları için USB 2.0 kafidir. Fakat 2K yahut 4K çözünürlük sunan kimi gelişmiş kameralar USB 3.2 / 3.1 / 3.0 ilişkisi gerektirebilir.

Bir USB hub kullanıyorsanız, o hub’a bağlı tüm etraf üniteleri bu bant genişliğini paylaşacağından en az 5 Gb/sn ilişki gerekecektir. Hakikaten hepsi tıpkı hub’a bağlı çok sayıda aygıtınız varsa, katiyen USB 3.2 Gen 1 / USB 3.1 Gen 1’in sağladığı 5 Gbps sürate gereksiniminiz olacak.

Standart USB-A ilişkisi üzerinden görüntü çıkışı yapmasını sağlayan DisplayLink teknolojisini kullanan monitörler yahut ilişki istasyonları ekseriyetle 5 Gbps sürat gerektirir. Son olarak SSD’lere gelelim. Harici SSD’ler ve sabit şoförlerin en az USB 3.2 / 3.1 / 3.0 suratlarına gereksinimi vardır. Yüksek süratli SSD’ler yahut SSD kutuları, USB 3.2 Gen 2 (10 Gbps) yahut USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) kontakları gerektirebilir. Lakin 10 Gbps’lik ilişki en yaygın olanıdır.

USB 3.2 / USB 3.1 / USB 3.0 standartları yalnızca 5 Volt ve 900mA ile toplamda 4.5 watt üzere düşük güçler sunar. USB 2.0 standardı 2.5 watt ile sonudur ve yeni kuşak bir akıllı telefonu süratli şarj etmek için kâfi değildir.

Ancak bir temas noktasının desteklediği şarj standartları ile USB sürüm numarasının alakalı olmadığını unutmamak değerlidir. Birçok şarj aygıtı ve hub, USB 2.0 yahut USB 3.0 sonlarının çok üstüne çıkmalarını sağlayan farklı şarj standartları kullanır. USB Battery Charging (USB BC) teknolojisiyle Tip-A temas noktasından 7.5 watt’a güç sağlanabiliyor. Ayrıca Qualcomm Quick Charge üzere üçüncü taraf standartlar da 18 watt ve ötesine kadar çıkabiliyor.

USB Tip-C standardına mahsus olan USB Power Delivery (PD) teknolojisi ile şarj cihazı/ana aygıt azamide 240 watt güç sonuna dayanak sunabilir. Watt bedelinin bilgi suratlarıyla bir ilgisi yoktur zira USB 2.0 ilişki noktası güç dağıtımına sahipken USB 3.2 temas noktası bu dayanaktan mahrum olabilir.

Teknik olarak konuşmak gerekirse, ne USB 3.2 ne de USB 3.1 tek başına geniş görüntü akışı sağlayabilir. DisplayLink teknolojisi kullanılarak görüntü, özel olarak aktifleştirilmiş bir hub’a yahut taşınabilir monitöre giden USB datalarına dönüştürülebilir. Ancak günümüzde çok az kişi DisplayLink aygıtlarını kullanmakta.

Üst sınıf dizüstü bilgisayarlar ve ekran kartlarının birçoklarında “alt modu” destekleyen USB Tip-C temas noktaları vardır; bu da USB kablosunun ve ilişki noktasının USB standardıyla alakasız olarak bir protokol kullanarak data sağlayabileceği manasına geliyor. USB alt modu ekseriyetle DisplayPort 1.2, 1.3 yahut 1.4 protokolleriyle birlikte çalışıyor. Son olarak, bir temas noktasının USB 3.2’yi ve hatta USB 3.2 Gen 2×2’yi desteklemesi, kesinlikle alt modu destekleyeceği manasına gelmiyor.

Intel, USB 4 sürüm 2’nin piyasaya sürülmesinin akabinde USB Implementer Forum tarafından sunulan özellik setiyle ve DisplayPort 2.1 ile uyumlu olacak Thunderbolt teknolojisi hakkında yeni ayrıntılar verdi. Daha öncesinde yeni sürümle birlikte Thunderbolt 4’e kıyasla iki katlık bant genişliği (80 Gbps) sağlanacağı bildirilmişti. Artık ise 120 Gbps üzere muazzam suratlara imkan tanıyan teknolojiler sergilendi.

Daha evvel bu standart Thunderbolt, Thunderbolt 2, Thunderbolt 3 ve Thunderbolt 4 isimleriyle birlikte markalanıyordu. Intel hala yeni standart hakkında bir isim vermedi. Yaklaşan ilişki teknolojisi, şeritlerini tıpkı anda 80 Gbps’ye kadar hem bilgi iletimi hem data çekişi için eşit olarak kullanıyor. Lakin konnektörler daha fazla bant genişliği gerektiren bir ekrana (belki bir 8K monitör) bağlandığında, yeni arayüz iletim tabanlı irtibatın bir kısmını devralırken tam süratte kullanım imkanı veriyor.

USB-IF, kısa mühlet evvel 120 Gbps iletim suratı sağlamak için misal bir asimetrik sinyal arabirimi duyurmuştu. Thunderbolt 3 ve 4 ile çapraz uyumluluk sunan USB4, 40 Gbps’ye kadar olan irtibatları destekliyor. USB4 sürüm 2.0 ise azamî suratı 80 Gbps’ye çıkarıyor. Lakin yüksek çözünürlüklü monitörler için bant genişliği tek tarafta 120 Gbps’ye kadar (40 Gbps aşağı istikametli temas ile) daha da yükseğe çıkabiliyor.

Intel, Thunderbolt’un en son USB sürümüyle “uyumluluk” sağladığını söyledi. Yeni jenerasyon standart, makul görüntü iş yükleri için hem 80 Gbps hem de 120 Gbps’ye kadar suratlara takviye sağlayacak. Şirket tarafından paylaşılan slaytta 20 Gbps’nin üzerindeki suratlar da dahil olmak üzere USB 4’teki tüm “isteğe bağlı” özellikler gösteriliyor. Kısacası Intel, Thunderbolt kullanırsanız daha garantili sonuçlarla daha âlâ bir tecrübe elde edeceğinizi sav ediyor.

Yeni Thunderbolt konnektörleri bir metre uzunluğa kadar piyasada bulunan pasif kablolarla uyumlu çalışacak. Ayrıyeten GPU irtibatlarıyla elde edilen oyun tecrübesini geliştirmek amacıyla önceki teknik özelliklere nazaran iki katına kadar PCI Express data çıkışını destekleyecek formda tasarlandı.